تست نوار عصب و عضله (EMG/NCV) یکی از ابزارهای تشخیصی مهم در ارزیابی بیمارانی است که با علائم نوروپاتیک مانند: ضعف، بی‌حسی، گزگز یا درد اندام‌ها مراجعه می‌کنند. این تست به پزشک کمک می‌کند تا عملکرد اعصاب محیطی، اتصالات عصبی‌عضلانی و خود عضلات را به‌ دقت بررسی کند و تمایزی دقیق بین اختلالات عصبی و عضلانی قائل شود؛ اما چیزی که در انجام نوار عصب و عضله اهمیت دارد تفسیر نتایج است. دانستن اینکه این تست دقیقا چه چیزی را بررسی می‌کند و چگونه به تشخیص بیماری‌های مختلف کمک می‌کند، می‌تواند به بیمار و حتی پزشک عمومی کمک کند تا مسیر درمانی شفاف‌تری داشته باشند. در این مسیر، مشاوره با متخصصان مجرب اهمیت زیادی دارد. اگر به دنبال تفسیر حرفه‌ای و دقیق تست نوار عصب و عضله خود هستید، دکتر سمانه قهرمان‌پوری، متخصص طب فیزیکی و توانبخشی، می‌توانند انتخابی مطمئن برای شما باشند.

نحوه تفسیر نوار عصب و عضله دست و پا چگونه است؟

تفسیر تست نوار عصب و عضله یکی از مراحل مهم در تشخیص دقیق اختلالات عصبی و عضلانی است. این تست با اندازه‌گیری فعالیت الکتریکی عضلات و اعصاب، اطلاعات مهمی درباره عملکرد سیستم عصبی محیطی و عضلات فراهم می‌کند. اما درک صحیح این داده‌ها نیازمند دانش تخصصی و تجربه بالینی است تا بتوان تفاوت بین فعالیت‌های طبیعی و غیر طبیعی را تشخیص داد.​ برای تفسیر نوار عصب و عضله دست و پا نیز مراحلی وجود دارند که به شرح زیر هستند:

بررسی فعالیت عضله در حالت استراحت

در عضله‌ای که کاملا سالم است، هنگام استراحت کامل، هیچ‌گونه فعالیت الکتریکی نباید دیده شود. اگر در این حالت امواجی مانند فیبریلاسیون، پتانسیل‌های شارپ مثبت یا سایر فعالیت‌های خود به ‌خودی ثبت شوند، ممکن است نشان‌دهنده آسیب عصبی یا اختلال عملکرد عضله باشد. با این حال، برخی بیماران ممکن است نتوانند عضله خود را به‌طور کامل شل کنند. در چنین شرایطی، پزشک با بررسی الگوی فعالیت عضله در زمان استراحت، تشخیص می‌دهند که آیا امواج ثبت‌ شده ناشی از شل‌ نکردن کامل عضله است یا به دلیل وجود آسیب جدی در عصب یا عضله اتفاق افتاده است.

بررسی فعالیت عضله در حین انقباض

در این مرحله از تفسیر، پزشک از بیمار می‌خواهد تا عضله مورد نظر را به حالت‌های مختلف منقبض کند. الکترود سوزنی وارد عضله شده و پتانسیل واحد حرکتی (MUAP) را ثبت می‌کند. پارامترهایی مانند دامنه (amplitude)، مدت زمان و تعداد واحدهای فعال‌ شده بررسی می‌شوند. تغییر در این شاخص‌ها می‌تواند به تشخیص مشکلاتی مانند آسیب‌های مزمن یا حاد عصبی و یا میوپاتی (بیماری عضله) کمک کند.

تحلیل نتایج هدایت عصبی (NCV)

در تفسیر نوار عصب و عضله، بررسی جداگانه‌ی اعصاب حرکتی و حسی اهمیت زیادی دارد. در مورد اعصاب حرکتی، دامنه‌ی موج بر حسب میلی‌ولت و سرعت هدایت بر حسب متر بر ثانیه ثبت می‌شود. در حالی که در اعصاب حسی، دامنه بر حسب میکروولت اندازه‌گیری می‌شود. کاهش دامنه در اعصاب حرکتی اغلب می‌تواند نشانه‌ای از آسیب یا مهار در هدایت عصبی باشد. برای مثال، زمانی که آکسون‌ها آسیب می‌بینند، تحریک عصب هم در بخش‌های نزدیک‌تر به مرکز (پروگزیمال) و هم در نواحی دورتر (دیستال) کاهش می‌یابد. این الگوی کاهش گسترده در طول عصب می‌تواند تفسیر محل دقیق آسیب را پیچیده کند، چرا که افت دامنه در تمام مسیر عصب دیده می‌شود و به‌راحتی نمی‌توان نقطه خاصی را به‌ عنوان محل اصلی آسیب مشخص کرد.

بررسی دامنه موج و کاهش آن در طول مسیر عصب

نمایش تعداد واحدهای حرکتی فعال را دامنه موج می‌گویند. کاهش دامنه بیش از ۵۰ درصد بین دو نقطه تحریک، مانند مچ و آرنج، به‌عنوان یک یافته پاتولوژیک در نظر گرفته می‌شود. به زبان ساده، اگر دامنه پتانسیل عصب در آرنج نصف مقداری باشد که در مچ دست اندازه‌گیری شده، احتمال وجود آسیب عصبی بین این دو نقطه بسیار بالاست. این موضوع در اختلالاتی مثل سندروم تونل کارپال، نوروپاتی اولنار در آرنج یا نوروپاتی پرونئال در زانو کاربرد بالایی دارد.

بررسی تاخیر در شروع و زمان پیک موج

یکی از نکات مهم در تفسیر تست سرعت هدایت عصب (NCV)، بررسی زمان تاخیر است. یعنی مدت‌ زمانی که طول می‌کشد تا سیگنال عصبی از محل تحریک، شروع شود یا به بالاترین نقطه (پیک) خود برسد. اگر این تاخیر بیشتر از حد طبیعی باشد، ممکن است نشانه‌ی آسیب به میلین باشد. میلین همان پوشش محافظی است که دور رشته‌های عصبی قرار دارد و نقش مهمی در سرعت انتقال پیام‌های عصبی ایفا می‌کند. در برخی بیماری‌ها مانند سندرم گیلن‌ باره یا نوروپاتی‌های دمیلینه‌کننده، میلین آسیب می‌بیند. در نتیجه، پیام‌های عصبی کندتر منتقل می‌شوند و همین موضوع باعث افزایش تاخیر در شروع یا رسیدن به پیک سیگنال می‌شود. این افزایش تاخیر، از اولین تغییراتی است که در نوار عصب دیده می‌شود و به پزشک در تشخیص بیماری کمک می‌کند. 

تفسیر نوار عصب و عضله دست و پا برای تشخیص چه بیماری‌هایی استفاده می‌شود؟

تست نوار عصب و عضله (EMG و NCS) یکی از ابزارهای کلیدی در تشخیص اختلالات عصبی‌عضلانی است که به ‌ویژه در بررسی علائم دست و پا مانند بی‌حسی، گزگز، ضعف، درد و گرفتگی کاربرد دارد. این تست با ارزیابی فعالیت الکتریکی عضلات و سرعت هدایت عصبی، به پزشک کمک می‌کند تا تشخیص دقیقی از نوع، محل و شدت آسیب عصبی یا عضلانی داشته باشد. تفسیر صحیح نوار عصب و عضله توسط پزشک متخصص، می‌تواند به شناسایی علت زمینه‌ای علائم بیمار و انتخاب مسیر درمانی مناسب منجر شود. برخی از مهم‌ترین بیماری‌هایی که با کمک این تست قابل تشخیص هستند، عبارت‌اند از:

• سندرم تونل کارپال که ناشی از فشار روی عصب مدیان در مچ دست است و باعث بی‌حسی و گزگز در انگشتان می‌شود.
• نوروپاتی محیطی که یک نوع آسیب به اعصاب محیطی است و می‌تواند به دلایل مختلفی مانند: دیابت، مصرف الکل یا کمبود ویتامین‌ها ایجاد شود.
• گیلن باره (Guillain-Barré Syndrome) از جمله بیماری‌های خود ایمنی است که باعث دمیلینه شدن اعصاب محیطی و ضعف پیشرونده اندام‌ها می‌شود.
• نوروپاتی دمیلینه‌ کننده  که در آن میلین اعصاب تخریب می‌شود.
• بیماری دیسک بین مهره‌ای (Radiculopathy) که باعث فشار بر ریشه عصب در ستون فقرات شده و منجر به درد و ضعف در اندام‌ها می‌شود.
• میاستنی گراویس که یک نوع اختلال در انتقال سیگنال بین عصب و عضله است و با ضعف عضلانی همراه است.

کلام پایانی

تست نوار عصب و عضله (EMG و NCS) یکی از دقیق‌ترین روش‌های تشخیصی در بررسی اختلالات عصبی و عضلانی به شمار می‌آید. از مزایای اصلی این روش، توانایی آن در تفکیک بیماری‌های عضلانی از اختلالات عصبی، تعیین محل آسیب و شناسایی نوع درگیری است. با این حال، تفسیر نتایج این تست‌ها صرفا بر پایه اعداد و نمودارها نیست، بلکه نیازمند درک عمیق فیزیولوژی عصبی و تجربه بالینی است. انتخاب پزشکی که هم از دانش روز برخوردار باشد و هم بتواند ارتباط دقیقی میان یافته‌های بالینی و نتایج تست برقرار کند، نقشی اساسی در تشخیص و درمان موثر دارد. اگر به دنبال پزشکی قابل‌ اعتماد در زمینه طب فیزیکی و توانبخشی هستید، دکتر سمانه قهرمان‌پوری، با تخصص و مهارت بالا در انجام و تفسیر تست‌های نوار عصب و عضله، می‌توانند همراه مطمئنی در مسیر تشخیص دقیق و درمان باشند. دکتر قهرمان‌پوری این تست را در مطب خود با استفاده از تجهیزات استاندارد انجام داده و با دقت، نتایج را تحلیل و تبیین می‌نمایند تا شما تصویری روشن از وضعیت سیستم عصبی‌تان داشته باشید.