نوار عصب و عضله یکی از ابزارهای تخصصی در تشخیص بیماری‌های سیستم عصبی عضلانی است که در بررسی اختلالاتی مانند ضعف عضلات، گزگز یا بی‌حسی اندام‌ها، دردهای مزمن یا کاهش کنترل حرکتی کاربرد دارد. این روش به پزشک کمک می‌کند منشا مشکلات عصبی یا عضلانی را با دقت بیشتری شناسایی کرده و مسیر درمانی مناسبی برای بیمار تعیین کند. آگاهی بیمار از فرآیند انجام این تست و نقش آن در تشخیص، به کاهش اضطراب و افزایش دقت نتایج کمک می‌کند. در همین راستا، دکتر سمانه قهرمان‌پوری، متخصص طب فیزیکی و توانبخشی، با دانش تخصصی و تجربه بالینی، خدمات نوار عصب و عضله را به‌صورت حرفه‌ای به بیماران ارائه می‌دهد. تا انتهای مقاله با ما همراه باشید تا به‌طور کامل با مراحل انجام این تست آشنا شوید.

نوار عصب و عضله چیست؟

نوار عصب و عضله که در اصطلاح پزشکی الکترومیوگرافی (EMG) نام دارد، یک تست تشخیصی است که برای بررسی فعالیت الکتریکی عضلات و نحوه عملکرد اعصاب آن‌ها به‌کار می‌رود. در این روش، سیگنال‌های الکتریکی عضلات در حالت استراحت و هنگام انقباض توسط دستگاهی به نام الکترومایوگراف ثبت و تحلیل می‌شوند. هدف اصلی از این بررسی، شناسایی اختلالاتی در ارتباط عصب و عضله است که می‌تواند زمینه‌ساز بیماری‌هایی مانند نوروپاتی‌ها، میوپاتی‌ها، دیسکوپاتی، بیماری‌های حرکتی و سایر مشکلات عصبی عضلانی باشد. انجام این تست معمولا دردناک نیست و فقط ممکن است هنگام ورود سوزن یا تحریک الکتریکی، بیمار کمی احساس ناراحتی داشته باشد. این روش به دلیل سرعت و دقت بالا، یکی از ابزارهای مهم در تشخیص مشکلات سیستم عصبی عضلانی به شمار می‌رود. 

انواع نوار عصب و عضله

الکترومیوگرافی بسته به نوع اختلال مورد بررسی و عمق ارزیابی عضلات و اعصاب، روش‌های مختلفی دارد. بعضی از انواع این تست سطحی و بدون درد هستند و بعضی دیگر به ‌صورت عمقی و دقیق‌تر انجام می‌شوند. انتخاب نوع مناسب این تست، به تشخیص پزشک و شرایط بیمار بستگی دارد. آشنایی با انواع نوار عصب و عضله می‌تواند به درک بهتر روند تشخیص و انتخاب مناسب‌ترین روش مخصوصا برای افرادی که با علائمی مانند درد‌های مبهم یا حرکات غیر ارادی مواجه هستند، کمک کند. از رایج‌ترین انواع نوار عصب و عضله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

نوار عصب و عضله سطحی (تحریکی)

در نوع سطحی از نوار عصب، الکترودها روی سطح پوست قرار می‌گیرند و بدون ورود به بافت عضلانی، سیگنال‌های الکتریکی عضلات را ثبت می‌کنند. این نوع EMG غیرتهاجمی و بدون درد است و برای بررسی عملکرد عضلات در نواحی مختلف بدن، به ‌خصوص اندام‌ها و صورت، کاربرد زیادی دارد. این روش برای افرادی که دچار بی‌حسی، سوزن ‌سوزن شدن یا ضعف عضلات هستند، کاربردی است و می‌تواند در تشخیص بیماری‌های مربوط به عضلات مورد استفاده قرار گیرد.

الکترومیوگرافی سوزنی (داخل عضلانی)

وقتی بررسی دقیق‌تری از عملکرد عضلات و اعصاب مورد نیاز باشد، الکترومیوگرافی سوزنی انجام می‌شود. در این روش، پزشک با وارد کردن یک الکترود سوزنی بسیار نازک به داخل عضله، می‌تواند سیگنال‌های الکتریکی را مستقیما از بافت عضلانی دریافت کند. گرچه این تکنیک کمی تهاجمی‌تر از روش سطحی است، اما دقت بسیار بالاتری دارد و برای تشخیص بیماری‌هایی مانند میوپاتی، دیستروفی عضلانی، یا نوروپاتی‌های عمقی بسیار مفید است. ورود سوزن ممکن است کمی درد یا ناراحتی ایجاد کند، اما این احساس خفیف و موقتی است و در مقابل اطلاعات ارزشمندی که به دست می‌آید، کاملا قابل‌ تحمل خواهد بود.

آیا بیماری نوروپاتی خطرناک است؟

EMG عضلات صورت و اعصاب کرانیال

الکترومیوگرافی عضلات صورت و اعصاب کرانیال یکی از روش‌های تخصصی برای بررسی عملکرد دقیق عضلات ناحیه صورت و سلامت اعصاب جمجمه‌ای (کرانیال) است. این تست زمانی به کار می‌رود که بیمار با علائمی مانند ضعف عضلات صورت، حرکات غیرارادی، درد در ناحیه فک و صورت یا مشکل در بستن پلک‌ها مواجه باشد. در چنین شرایطی، EMG صورت می‌تواند به تشخیص دقیق اختلالات عصبی کمک کند. پزشکان در مواردی مانند میاستنی گراویس، فلج بل (Bell’s Palsy) یا همی‌اسپاسم صورت، از این روش برای تعیین محل و شدت آسیب عصبی استفاده می‌کنند. 

نوار عصب و عضله برای تشخیص چه بیماری‌هایی انجام می‌شود؟

الکترومیوگرافی (EMG) به‌طور دقیق بررسی می‌کند که آیا پیام‌های عصبی به‌درستی به عضلات می‌رسند و آیا عضلات به این پیام‌ها واکنش مناسبی نشان می‌دهند یا خیر. نوار عصب و عضله در تشخیص طیف گسترده‌ای از اختلالات به‌کار می‌رود. از جمله این بیماری‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تشخیص میوپاتی (Myopathy)
• تشخیص میوزیت و پلی‌میوزیت (Myositis & Polymyositis)
• تشخیص میوپاتی دیستروفیک (Dystrophic Myopathy)
• دیستروفی عضلانی
• اسپاسم عضلانی
• کاهش حجم عضلات
• خستگی و ضعف غیرقابل توضیح عضلانی
• تشنج عضلانی (Muscle Spasm)
• کاهش قدرت عضلانی
• نوروپاتی محیطی ناشی از دیابت یا ضربه
• پارالیزی عضلانی
• پلی‌نوریت (Polyneuritis)
• مونونوریت (Mononeuritis)
• پلی‌نوروپاتی (Polyneuropathy)
• رادیکولوپاتی (Radiculopathy) یا آسیب به ریشه‌های عصبی
• نوروپاتی سیاتیک
• سندرم تونل کارپال
• سندرم‌های فشاری عصب
• آسیب‌های عصبی ناشی از تصادف یا صدمات مکانیکی
• بیماری‌های دژنراتیو مانند پارکینسون (لرزش و حرکات غیرارادی)
• بیماری ام‌اس (Multiple Sclerosis)
• بررسی نقایص ناشی از آسیب‌های نخاعی
• وجود سندرم‌های تشنجی
• نقص در انتقال عصبی
• تشخیص اختلالات ناشی از دیسک کمر و فشار بر اعصاب کمری
• ارزیابی کشیدگی عضلات پس از آسیب یا فعالیت شدید

نوار عصب و عضله چگونه انجام می‌شود؟

انجام نوار عصب و عضله نیاز به آمادگی خاصی ندارد؛ فقط کافیست هنگام تست آرامش خود را حفظ کنید و همکاری لازم را با پزشک داشته باشید. این تست در حالت نشسته یا خوابیده انجام می‌شود تا بدن شما در وضعیت راحتی قرار بگیرد. پزشک ابتدا ناحیه‌ای که باید بررسی شود را آماده می‌کند. اگر در آن قسمت موهای زیادی وجود داشته باشد، ممکن است برای بهتر چسبیدن الکترودها، نیاز به اصلاح مختصر باشد. سپس از دو نوع الکترود استفاده می‌شود: یکی الکترودهای سطحی که روی پوست قرار می‌گیرند و دیگری سوزن‌های بسیار ظریف که در صورت نیاز، مستقیما وارد عضله می‌شوند.

استفاده از سوزن ممکن است کمی ناراحت‌کننده باشد، اما درد آن خفیف و قابل تحمل است. در طول تست، پزشک از شما می‌خواهد حرکات ساده‌ای مثل خم کردن بازو یا فشار دادن یک عضله را انجام دهید تا ببیند عضله‌ها هنگام فعالیت چگونه عمل می‌کنند. این بررسی کمک می‌کند تا مشخص شود عصب‌ها و عضله‌ها به‌ درستی با هم کار می‌کنند یا نه. مدت زمان انجام تست بین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه است و بستگی به این دارد که چند ناحیه نیاز به بررسی داشته باشند. در پایان، نتیجه‌ای به نام الکترومیوگرام ثبت می‌شود که پزشک آن را بررسی می‌کند تا علت دقیق علائم شما را پیدا کرده و در صورت نیاز، درمان مناسب را پیشنهاد دهد.

چه کسانی کاندید انجام نوار عصب و عضله هستند؟

اگر تا به حال دچار گزگز، بی‌حسی یا ضعف عضلانی شده‌اید و نمی‌دانید علت دقیق آن چیست، نوار عصب و عضله می‌تواند به تشخیص دقیق این علائم کمک کند. این تست توسط پزشک متخصص مغز و اعصاب و همچنین  متخصص طب فیزیکی در مواقعی که فرد علائمی از آسیب یا اختلال در اعصاب محیطی یا عضلات دارد تجویز می‌شود. افرادی که دردهای غیر معمول، احساس مورمور در اندام‌ها یا حتی مشکلات حرکتی در دست، پا، گردن یا کمر دارند، از جمله کسانی هستند که نیاز به انجام الکترومیوگرافی دارند. نوار عصب و عضله به پزشک این امکان را می‌دهد که به‌طور دقیق مسیر عصبی و عملکرد عضلات را بررسی کرده و برنامه درمانی مناسبی برای بیمار آماده کند. به صورت کلی افرادی که کاندید انجام نوار عصب و عضله هستند، عبارت‌اند از:

• کسانی که دچار ضعف یا کاهش قدرت عضلات می‌شوند.
• افرادی که به صورت مکرر گرفتگی‌ها و دردهای عضلانی دارند.
• بیماران با سابقه دیسک کمر یا گردن که علائم عصبی دارند.
• کسانی که حرکات غیرطبیعی یا غیرارادی عضلات (مانند پرش عضله) دارند.
• افرادی که به ‌تازگی دچار آسیب فیزیکی یا ضربه به ستون فقرات یا اندام‌ها شده‌اند.
• بیماران مبتلا به بیماری‌های عصبی مانند نوروپاتی محیطی یا سندرم تونل کارپال
• کسانی که تحت درمان بیماری‌های عصبی عضلانی هستند و نیاز به ارزیابی روند درمان دارند.

چه زمانی نوار عصب و عضله توصیه نمی‌شود؟

نوار عصب و عضله یا الکترومیوگرافی یک تست تشخیصی دقیق و کاربردی برای بررسی عملکرد اعصاب و عضلات است، اما این آزمایش برای همه افراد مناسب نیست. بعضی از شرایط پزشکی خاص می‌توانند انجام این تست را با خطراتی همراه کنند یا دقت نتایج را کاهش دهند. بنابراین، اگر دچار برخی مشکلات زمینه‌ای هستید، بهتر است قبل از انجام نوار عصب و عضله حتما با پزشک خود مشورت کنید تا از مناسب ‌بودن آن اطمینان پیدا کنید. موارد منع انجام نوار عصب و عضله شامل موارد زیر هستند:

• وجود بیماری‌های عفونی یا غیرعفونی فعال به ‌خصوص در مراحل حاد
• داشتن دستگاه‌های پزشکی مانند ضربان‌ساز قلب یا دیفبریلاتور قابل کاشت
• وجود ضایعات پوستی در ناحیه مورد بررسی مانند زخم، ترک، تاول یا عفونت‌های قارچی
• افراد مبتلا به صرع یا اختلالات تشنجی کنترل‌نشده
• بیماری‌های قلبی عروقی حاد مانند آنژین ناپایدار، سکته قلبی اخیر یا فشار خون بحرانی
• افرادی که از داروهای رقیق‌کننده خون استفاده می‌کنند یا دچار اختلالات انعقادی هستند
• افراد با حساسیت بالا به درد یا واکنش‌های شدید به ورود سوزن به بافت عضلانی

آیا به آمادگی خاصی برای تست عصب و عضله نیاز است؟

برای انجام تست نوار عصب و عضله (EMG) نیازی به ناشتا بودن یا آمادگی خاصی وجود ندارد و این آزمایش می‌تواند در هر سنی انجام شود. رعایت چند نکته ساده می‌تواند دقت تست را بالا ببرد و از بروز خطا جلوگیری کند. توصیه می‌شود روز انجام تست پوست محل بررسی کاملا تمیز باشد و از زدن کرم، لوسیون یا روغن‌های بدن خودداری شود، چون این مواد ممکن است عملکرد الکترودها را مختل کنند. بهتر است لباس راحت و گشاد بپوشید تا در صورت نیاز به دسترسی به عضلات مختلف، نیازی به تعویض لباس یا فشار اضافی نباشد. همچنین از پوشیدن شلوار جین تنگ یا جوراب ‌شلواری خودداری کنید. همراه داشتن نتایج تست‌های قبلی مانند آزمایش آنزیم‌های عضلانی یا تصویربرداری‌ها به پزشک کمک می‌کند تا تحلیل دقیق‌تری داشته باشد.

تفسیر نتایج نوار عصب و عضله

در نتایج تست نوار عصب و عضله، فعالیت الکتریکی بافت‌های عصبی و عضلانی در ناحیه مورد بررسی و پاسخ آن‌ها به دستورات، از طریق داده‌های عددی ارزیابی می‌شوند. این بررسی توسط متخصص مغز و اعصاب یا متخصص طب فیزیکی انجام می‌شود. در تفسیر نوار عصب و عضله در صورت بروز سطوح مختلف آسیب به بافت‌های عضلانی یا عصبی از طریق داده‌های EMG، پیشرفت قابل‌ توجهی از نظر تشخیص بیماری حاصل می‌شود، زیرا فعالیت غیر طبیعی عضلانی یا عصبی در این تست مشخص خواهد شد. 

هزینه نوار عصب و عضله 

هزینه نوار عصب و عضله (الکترومیوگرافی یا EMG) عدد ثابتی نیست و به عوامل مختلفی بستگی دارد. از نوع کلینیکی که به آن مراجعه می‌کنید تا تخصص پزشک و حتی شهری که در آن ساکن هستید، همگی می‌توانند بر مبلغ نهایی تاثیرگذار باشند. در نهایت، اطلاع از این موارد به شما کمک می‌کند تا با دید بهتری برای انجام تست برنامه‌ریزی کنید. عوامل موثر بر هزینه نوار عصب و عضله شامل موارد زیر هستند:

• تخصص و تجربه پزشک متخصص مغز و اعصاب یا فیزیوتراپیست
• نوع مرکز (خصوصی، دولتی یا کلینیک تخصصی)
• موقعیت جغرافیایی (هزینه‌ها در تهران معمولا بیشتر از شهرهای کوچک‌تر است)
• تعداد نواحی مورد بررسی در تست نوار عصب و عضله
• استفاده از تجهیزات پیشرفته یا خاص (الکترود سوزنی، دستگاه‌های دیجیتال و…)
• مدت زمان انجام تست
• میزان همکاری بیمار در طول تست
• نوع و سطح پوشش بیمه درمانی (پوشش کامل، جزئی یا بدون بیمه)
• هزینه‌های جانبی مانند مشاوره، تفسیر نتایج، ثبت گزارش و خدمات پرسنلی

کلام پایانی 

نوار عصب و عضله، یکی از دقیق‌ترین و کاربردی‌ترین روش‌ها برای بررسی عملکرد عصب‌ها و عضلات بدن است. این تست به پزشک کمک می‌کند تا علت بی‌حسی، ضعف یا دردهای عضلانی را شناسایی کرده و درمان موثری را آغاز کند. لازم است بیمار از چگونگی و کاربرد این تست برای تشخیص بیماری‌های موجود در عضلات خود آگاه شود تا بتواند به راحتی و با آرامش کامل تصمیم به انجام نوار عصب و عضله بگیرد. اگر نیاز به بررسی دقیق‌ وضعیت عصب‌ها و عضلات خود دارید، پیشنهاد می‌کنیم با دکتر سمانه قهرمان‌پوری، متخصص طب فیزیکی و توانبخشی مشورت کنید. دکتر قهرمان‌پوری با بهره‌گیری از دانش تخصصی، تجربه بالینی و تجهیزات به‌روز، به شما کمک می‌کنند تا مسیر تشخیص و درمان را با اطمینان طی کنید. انتخاب یک پزشک متخصص می‌تواند تفاوت چشمگیری در روند بهبودی شما ایجاد کند.

سوالات متداول