پی آر پی یا پلاسمای غنی از پلاکت، یک روش درمانی نوین در حوزه پزشکی و زیبایی است که از خون خود فرد برای تسریع فرایند بهبود و بازسازی بافت‌ها استفاده می‌کند. این روش با جداسازی پلاکت‌ها و فاکتورهای رشد از خون و تزریق آن به ناحیه مورد نظر، موجب تحریک تولید کلاژن، تسریع ترمیم زخم‌ها و بهبود مشکلات پوستی و عضلانی می‌شود. پی آر پی به دلیل مزایای فراوانی که در مقایسه با روش‌های سنتی دارد، به سرعت محبوبیت یافته و در حوزه‌های مختلفی از جمله درمان آسیب‌های ورزشی، کاهش چین و چروک‌های پوستی و بهبود ریزش مو مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این مقاله، به بررسی کاربردها، مزایا و معایب پی آر پی خواهیم پرداخت و چگونگی انجام این روش را توضیح خواهیم داد.

پی آر پی (PRP) چیست؟

پلاسمای غنی از پلاکت که به اختصار PRP نامیده می‌شود، شامل پلاسمای خون بدون گلبول‌های قرمز و سفید به همراه پلاکت‌ها است. پلاکت‌ها، تکه‌های سلولی کوچکی هستند که از تجزیه سیتوپلاسم سلول‌های بزرگ به نام مگاکاریوسیت در مغز استخوان تشکیل می‌شوند. این سلول‌های کوچک بیشتر به خاطر خاصیت انعقادی خود شناخته می‌شوند که در هنگام زخم و خون‌ریزی، به توقف خون و جلوگیری از هدررفت آن کمک می‌کنند. همچنین، پلاکت‌ها به عنوان فاکتورهای رشد در بدن عمل می‌کنند و در بافت آسیب‌دیده، تکثیر و تولید مجدد سلول‌ها را تحریک می‌کنند که به بازسازی و بهبود بخش آسیب‌دیده بدن کمک می‌کند. با کشف این خواص پلاکت‌ها، استفاده از این تکه‌های ریز سلولی برای بهبود بافت‌های مختلف بدن مورد توجه قرار گرفت. برای تهیه PRP، نمونه خونی سانتریفیوژ می‌شود تا بخش سلولی خون از پلاسما جدا شود، سپس پلاکت‌های خالص و کنسانتره شده به بخش پلاسمایی خون اضافه می‌شوند.

انواع پی آر پی

پی آر پی (پلاسمای غنی از پلاکت) در انواع مختلفی تهیه و استفاده می‌شود که هر یک برای کاربردهای خاصی مناسب است. در زیر به انواع اصلی پی آر پی و کاربردهای آن‌ها اشاره می‌کنیم.

پی آر پی خالص (Pure PRP)

این نوع پی آر پی شامل پلاسمای غنی از پلاکت بدون گلبول‌های سفید است. به دلیل کاهش احتمال التهاب، این نوع پی آر پی برای مواردی که نیاز به تحریک کمترین التهاب است، مانند درمان‌های زیبایی و پوست، استفاده می‌شود.

پی آر پی حاوی گلبول سفید (Leukocyte-rich PRP)

این نوع پی آر پی شامل پلاسمای غنی از پلاکت همراه با گلبول‌های سفید است. گلبول‌های سفید به عنوان بخشی از سیستم ایمنی بدن می‌توانند به مبارزه با عفونت و تسریع در بهبود زخم‌ها کمک کنند؛ بنابراین، این نوع پی آر پی برای درمان آسیب‌های شدیدتر و زخم‌های مزمن استفاده می‌شود.

پی آر پی با غلظت بالای پلاکت (High Concentration PRP)

در این نوع، غلظت پلاکت‌ها بسیار بالاتر از حالت طبیعی است. این پی آر پی به طور خاص برای شرایطی که نیاز به تحریک بیشتر فرایندهای بهبود دارد، مانند آسیب‌های عضلانی و تاندون‌ها، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

پی آر پی فعال شده (Activated PRP)

در این نوع پی آر پی، پلاکت‌ها قبل از تزریق به بدن فعال می‌شوند. این فعال‌سازی می‌تواند با استفاده از مواد شیمیایی خاص یا فاکتورهای بیولوژیکی انجام شود. پی آر پی فعال شده به سرعت فرایند بهبود را آغاز می‌کند و برای مواردی که نیاز به پاسخ فوری و قوی است، استفاده می‌شود.

پی آر پی ژل (PRP Gel)

این روش شامل ترکیب پی آر پی با یک ماده ژلاتینی است که به منظور افزایش پایداری و مدت زمان اثرگذاری پی آر پی در محل تزریق استفاده می‌شود. این نوع پی آر پی برای کاربردهای جراحی و بهبود زخم‌های باز مناسب است.

کاربردهای پی آر پی

پی آر پی (پلاسمای غنی از پلاکت) به دلیل خواص ترمیمی و بازسازی بافتی خود در زمینه‌های مختلف پزشکی و زیبایی کاربرد دارد. از مهم‌ترین کاربردهای آن می‌توان به درمان آسیب‌های ورزشی مانند آسیب‌های عضلانی و تاندون‌ها، کاهش درد و بهبود عملکرد مفاصل در آرتروز، تحریک رشد مو و بهبود بافت پوست در زیبایی، و بهبود زخم‌ها و تسریع در فرایند ترمیم پس از جراحی‌های دندانی و پلاستیک اشاره کرد. در ادامه به بررسی کاربردهای پی آر پی خواهیم پرداخت.

صدمات تاندون، رباط، مفصل و عضله

پی آر پی استفاده گسترده‌ای در آسیب­های مفاصل دارد؛ به طور مثال پی آر پی در آسیب‌های مزمن تاندون‌ها که در بیماری آرنج تنیس‌بازان و زانوی پرندگان فواید گسترده‌ای دارد. در حالت عادی و بدون استفاده از پی آر پی بهبود صدماتِ فوق، طولانی مدت و با کاهش محدوده حرکت مفاصل خواهد بود، در صورتی که با استفاده از پی آر پی روند بهبود صدمات تسریع و درد و محدودیت حرکت مفاصل کاهش خواهد یافت. با استفاده از پی آر پی مسیر درمان به نوعی میان‌بر زده می‌شود.

بهبود پس از جراحی

در گذشته از پی‌آر‌پی برای تسریع بهبودی پس از جراحی فک و پلاستیک (زیبایی) استفاده می‌شد، اما امروزه کاربرد پی‌آر‌پی در بهبودی پس از جراحی گسترش یافته است؛ به نوعی که پس از انجام اعمال جراحی موثر بر عملکرد عضلات، تاندون‌ها و رباط‌ها، از پی‌آر‌پی استفاده می‌شود.

استئوآرتریت

در رابطه با تاثیر پی‌آر‌پی در کاهش درد، خشکی و التهاب مفاصل در جریان بیماری استئوآرتریت هنوز نتایج قطعی به دست نیامده و مطالعات همچنان ادامه دارند.

ریزش مو

پی‌آر‌پی در کاهش ریزش مو با الگوی مردانه نقش موثری دارد. درواقع این ترکیب هم از ریزش مو جلوگیری کرده و هم در رویش مجدد موها نقش به سزایی دارد. همچنین پی‌آر‌پی در رویش و رشد مجدد موها پس از کاشت مو نیز کمک‌کننده است.

جوان‌سازی پوست

امروزه پی‌آر‌پی جهت کاهش سرعت فرایند پیری و افزایش سن به کار می‌رود. با این وجود هنوز شواهد مستندی از تاثیر پی‌آر‌پی در جوان‌سازی پوست، کاهش چروک‌ها و سایر آثار افزایش سن در صورت وجود ندارد.

پی آر پی چگونه انجام می‌شود؟

ابتدا نمونه خون از بیمار گرفته شده و سپس این نمونه سانترفیوژ می‌شود تا بخش سلولی خون از پلاسما جدا شود. در مرحله بعد پلاکت‌های کنسانتره شده به پلاسمای خون افزوده می‌شود تا به عنوان ترکیب شفابخش پی آر پی مورد استفاده قرار گیرد. سپس پی‌آر‌پی، به موضع مدنظر تزریق می‌شود. گاهی تزریق پی آر پی تحت هدایت تصویر برداری مثل سونوگرافی انجام می‌گیرد.

درمورد انواع تزریق داخل مفاصل، بخوانید!

مراقبت‌های بعد از پی آر پی

پی آر پی یک عمل سرپایی محسوب شده و اکثر مراجعین می‌توانند حتی همان روز به کار و فعالیت خود ادامه دهند، اما توصیه شده بیماران چند روزی به خود استراحت دهند. با انجام توصیه‌های زیر می‌توان تا حد زیادی مطمئن شد که فرایند بهبود پس از انجام پی‌آر‌پی به درستی شکل خواهد گرفت و نتایج پی آر پی به بهترین شکل کسب خواهد شد:

• خودداری از لمس و ماساژ محل تزریق حداقل به مدت ۸ ساعت پس از تزریق پی‌آر‌پی.
• اجتناب از دوش گرفتن، شنا کردن و شستن محل تزریق به مدت ۸ ساعت پس از پی‌آر‌پی.
• عدم استفاده از داروهای گیاهی، مسکن‌ و حتی ویتامین‌ها بدون دستور پزشک.
• عدم استفاده از یخ یا بسته‌های گرمازا در موضع تزریق حداقل به مدت سه روز پس از پی‌آر‌پی.
• پرهیز از استفاده لوسیون، کرم و مواد آرایشی در محل تزریق پی‌آر‌پی به مدت ۶ ساعت.
• اجتناب از فعالیت‌های ورزشی به مدت سه روز پس از پی‌آر‌پی.
• عدم استعمال دخانیات یا مشروبات الکلی حداقل به مدت سه روز پس از پی آر پی؛ چراکه مصرف این مواد باعث تاخیر در روند بهبودی می‌شود.
• مصرف مایعات و پیشگیری از دهیدراتاسیون و کاهش مایعات.

ماندگاری پی آر پی

ماندگاری پی آر پی بسته به کاربرد، محل تزریق و شرایط بیمار متفاوت است. به طور کل پی‌آر‌پی یک روش دائمی نیست و پس از مدتی، تزریق پی‌آر‌پی باید مجدد تکرار شود. به‌عنوان‌مثال ماندگاری پی‌آر‌پی مفاصل به مدت چند هفته و ماندگاری پی‌آر‌پی اسکالپ (پوشش جمجمه) حدود ۶ ماه خواهد بود.

پی آر پی برای چه کسانی مناسب است؟

پی‌آر‌پی تقریباً برای همه افراد مناسب است، به جز کسانی که مشکلات انعقادی یا پلاکتی دارند. از آنجایی که ترکیبات پی‌آر‌پی از خون و پلاسمای خود فرد تهیه می‌شود، این روش برای بسیاری از افراد ایمن است. کسانی که دچار زخم‌ها و آسیب‌های مفصلی ناشی از تروما، بیماری‌های مفصلی، یا ریزش مو هستند، می‌توانند از مزایای پی‌آر‌پی بهره‌مند شوند.

مزایای پی آر پی

پی آر پی یک روش نسبتاً جدید برای کمک به پروسه درمانی محسوب می­شود. مزایای پی‌آر‌پی که در زیر آمده است، باعث کاربرد گسترده­ این روش شده است:

• تسریع بهبودی: فاکتورهای رشد پلاکتی موجود در ترکیب پی‌آر‌پی باعث تکثیر، تولید و بازسازی بافت­های دچار صدمه می­شود؛ با این روش روند بهبودی آسیب تسریع می­یابد.
• کاهش درد و التهاب: درد و التهاب از عوارض بسیاری اعمال پزشکی و حتی زیبایی است. با استفاده از پی‌آر‌پی می­توان درد و التهاب ناشی از سایر اعمال و پروسیجرهای پزشکی را نیز کاهش داد.
• روشی امن و غیرتهاجمی: پی‌آر‌پی یک روش امن و غیرتهاجمی است که نیاز به جراحی یا بی­هوشی ندارد. همچنین با توجه به اینکه ترکیبات پی‌آر‌پی از خون خود شخص به دست می­آید، ریسک واکنش­های آلرژیک و واکنش انتقال خون در اثر پی آر پی کاهش می­یابد.

معایب پی آر پی

پی آر پی به عنوان یک روش امن شناخته شده است، اما هر بار که پوست سوراخ می‌شود، ریسک عفونت افزایش می‌یابد و پروسه تولید پی‌آر‌پی در خارج از بدن می‌تواند باعث آلودگی شود. با اینکه پی‌آر‌پی سال‌ها مورد استفاده قرار گرفته است، اما تحقیقات بیشتری برای بررسی کارایی این روش لازم است. پی‌آر‌پی در مواردی مثل مشکلات مزمن تاندونی اثربخشی چندانی ندارد. همچنین، پی‌آر‌پی یک روش درمانی پرهزینه است که اغلب تحت پوشش بیمه قرار نمی‌گیرد.

کلام پایانی

پی آر پی به عنوان یک روش درمانی نوین و موثر، امیدهای بسیاری را برای بهبود زخم‌ها، آسیب‌های مفصلی و ریزش مو به ارمغان آورده است. با وجود برخی محدودیت‌ها و نیاز به تحقیقات بیشتر، نتایج مثبت بسیاری از بیماران نشان دهنده پتانسیل بالای این روش است. با مشاوره تخصصی و بررسی دقیق شرایط هر فرد، می‌توان از مزایای این تکنیک بهره‌مند شد و کیفیت زندگی را بهبود بخشید.