فیزیوتراپی صورت نوعی خدمات توانبخشی صورت است که فیزیوتراپیست برای بهبود برخی بیماری‌ها و شرایط از آن استفاده می‌کند. از جمله کاربردهای فیزیوتراپی برای توانبخشی صورت، درمان فلج بلز است. نوع درمانی که برای شما انتخاب می‌شود به علت ایجاد فلج صورت شما بستگی دارد. همچنین به مدت بیماری و نوع آسیب عصبی که به صورت وارد شده بستگی دارد. در این مقاله، قصد داریم شما را با فیزیوتراپی صورت و نکاتی که باید در مورد این روش توانبخشی بدانید، آشنا کنیم، تا انتهای مقاله همراه ما باشید. 

فلج بلز چیست؟

فلج بل ضعف ماهیچه‌های صورت به دلیل التهاب عصب صورت است. التهاب در اطراف عصب صورت ایجاد می‌شود که از طریق جمجمه از مغز عبور می‌کند و هنگام عبور از جمجمه به عصب آسیب می‌رساند. بعد از آسیب، عصب تا حدی یا به طور کامل از کار می‌افتد. زمانی که این شرایط رخ می‌دهد، ماهیچه‌هایی که به عصب متصل هستند، نیز کار نمی‌کنند. فلج بلز به طور ناگهانی، معمولا در یک طرف صورت و بیشتر در سنین ۱۰ تا ۴۰ سالگی رخ می‌دهد. دلیل این بیماری مشخص نیست، اما بیشتر موارد احتمالاً به دلیل عفونت ویروسی است. اکثر افراد در عرض ۲ الی ۳ ماه به صورت کامل درمان می‌شوند.

علائم فلج بلز

یکی از شایع‌ترین علائم فلج بلز ضعیف شدن عضلات صورت است که معمولاً در یک طرف صورت در عرض چند ساعت ایجاد می‌شود. این وضعیت معمولا به تدریج طی چند روز بدتر می‌شود. بسته به اینکه عصب به طور جزئی یا کامل تحت تأثیر قرار گرفته باشد، تأثیرات ضعف متفاوت است. این موارد شامل موارد زیر هستند:

• افتادگی در یک طرف صور
• وقتی لبخند می‌زنید، فقط نیمی از صورت شما حرکت می‌کند.
• جویدن غذا در سمت آسیب دیده مشکل می‌شود.
• ریزش بزاق دهان از کنار لب
• مشکل در بستن پلک در سمت آسیب دیده
• آبریزش یا خشکی چشم در سمت آسیب دیده
• مشکل در صحبت کردن
• از دست دادن حس چشایی در سمت آسیب دیده زبان

نکته: اکثر این موارد بدون درد هستند یا فقط یک درد خفیف ایجاد می‌کنند. با این حال، برخی از افراد دچار درد در نزدیکی گوش می‌شوند که چند روز طول می‌کشد. صداهای معمولی بلندتر از حالت عادی شنیده می‌شوند و صداهای بلند باعث اذیت شما می‌شوند.

فیزیوتراپی صورت چیست؟ 

فیزیوتراپی صورت، مجموعه از تمرینات و تکنیک‌های فیزیوتراپی است که برای درمان شرایط و بیماری‌های خاصی مانند فلج موقت صورت (فلج بلز) استفاده می‌شود. این روش درمانی جزو خدمات توانبخشی است که دکتر قهرمان پوری انجام می‌دهد. بهتر است بدانید که جلسات فیزیوتراپی فقط راهنمایی برای انجام تمرینات ارائه می‌دهند. برای به دست آوردن نتیجه مناسب، شما باید توصیه‌ها و آموزش‌های متخصص فیزیوتراپی را به صورت دقیق رعایت کرده و انجام دهید. 

مزایای فیزیوتراپی صورت برای درمان فلج بلز 

فیزیوتراپی صورت یک روش درمانی کمتر خطر و تقریبا ایمن است که خود این موضوع از مزایای مهم این روش درمانی است. دیگر مزایای فیزیوتراپی برای درمان فلج بلز عبارتند از: 

• افزایش قدرت عضلات: تمرین‌های فیزیوتراپی باعث افزایش قدرت و توان عضلات می‌شود که در نتیجه باعث افزایش عملکرد حرکتی در ناحیه آسیب دیده می‌شود. 
• تقویت کنترل حرکات: فیزیوتراپی صورت به تعادل و کنترل ماهیچه‌های صورت کمک می‌کند. 
• افزایش تغذیه بافت‌های مختلف: تمرین‌های فیزیوتراپی صورت می‌تواند باعث افزایش جریان خون و تغذیه بهتر بافت‌های مختلف شوند که در نتیجه باعث بهبود و اصلاح بافت‌های آسیب دیده می‌شود.

از فیزیوتراپی صورت چه انتظاری می‌توان داشت؟ 

متخصص شما در اولین جلسه تمرکز خود را بر روی ارزیابی وضعیت سلامتی و نوع بیماری شما می‌گذارد. ما تلاش می‌کنیم همه چیز را در مورد علائم شما، نوع تمرینات و تکنیک‌های فیزیوتراپ برای درمان و هر اطلاعات دیگری که به انتخاب بهترین روش برای درمان شما کمک می‌کند، به دست آوریم. این ارزیابی شامل موارد زیر می‌شود: 

• ارزیابی عصب صورت با الکترومیوگرافی سطحی (sEMG) 
• معاینه فیزیکی

ارزیابی عصب صورت با الکترومیوگرافی سطحی (sEMG) 

در الکترومیوگرافی سطحی (sEMG)، الکترودهای چسبنده روی صورت شما، بر روی ماهیچه‌های مختلف، مانند: ابروها، شقیقه ها، گونه ها، چانه و گردن قرار می‌گیرند. الکترومیوگرافی روشی بدون درد است و فقط چند دقیقه طول می‌کشد. متخصص، میزان انرژی ایجاد شده توسط عضلات صورت شما را در زمانی که ساکن هستید و زمانی که می‌خواهید آن‌ها را حرکت دهید اندازه گیری می‌کند. برای اینکه عضله حرکت کند، فیبرهای عضلانی باید منقبض شوند. عضله فقط زمانی منقبض می‌شود که عصب آن عضله سالم باشد و به صورت دقیق و صحیح کار کند. 

معاینه فیزیکی 

در این روش پزشک معمولا با مشاهده دقیق و معاینه صورت، عملکرد عصب صورت را ارزیابی می‌کند. ما در حالت استراحت به صورت شما نگاه می‌کنیم و سپس تون عضلانی، حرکات طبیعی و هر حرکت غیر طبیعی را که وجود دارد، ارزیابی می‌کنیم. این احتمال وجود دارد که تمام مراکز درمانی تجهیزات مربوط الکترومیوگرافی را نداشته باشند و فقط برخی از مراکز تخصصی sEMG داشته باشند. پزشک شما می‌تواند بدون این تجهیزات نیز شرایط شما را بررسی کند. در این معاینه ما متوجه می‌شویم که آیا عضلات صورت ضعیف و شل هستند یا کوتاه و سفت هستند. 

نکته: سلامت چشم شما بسیار مهم است و ما به شما توصیه و اطلاعاتی در مورد نحوه محافظت از چشم در برابر آسیب می‌دهیم. 

نقش فیزیوتراپی صورت چیست؟ 

درمان عصب صورت شامل تمریناتی برای بهبود کنترل صورت و کاهش حرکات ناخواسته یا غیر ارادی صورت است. اگر فلج صورت به صورت دائمی باشند، تمرینات فیزیوتراپی به دلیل کمبود ورودی عصبی تاثیر کمتری دارند. این تمرینات و ورزش‌ها در بیمارانی که مشکلات حرکتی شدید در صورت دارند و در بیماران مبتلا به سینکینز اهمیت بیشتری دارند. معمولا ورزش‌ها و تمرینات فیزیوتراپی، بسیار گسترده هستند و انتخاب بهترین تمرین‌ها برای بیمار نتیجه بهتری برای درمان بیماری دارد، اما خود بیمار باید نسبت به انجام این تمرینات تعهد داشته باشد. گروه متخصصان و تیم درمانی دکتر قهرمان پوری شامل فیزیوتراپیست‌های با تجربه است که برای هر بیمار برنامه‌ای شخصی تنظیم می‌کنند و تا انتهای روند درمان در کنار شما هستند. 

همچنین درمورد نحوه انجام فیزیوتراپی نیز بخوانید!

چه کسی فیزیوتراپی عصب صورت انجام می‌دهد؟ 

فیزیوتراپیست آموزش دیده و دارای گواهینامه با آموزش و تخصص در درمان بیماران مبتلا به فلج صورت، فیزیوتراپی صورت را انجام می‌دهد. برای فیزیوتراپیست‌ها دانستن آناتومی عصب و عضله صورت ضروری است تا آموزش تمرینات را بر اساس نیازهای منحصر به فرد هر بیمار در مناطق خاصی از صورت انجام دهند. همچنین بهتر است که از روش‌های جراحی مختلف آگاه باشند و آن‌ها را درک کنند تا بتوانند با بهبود بیماران، برنامه‌های درمانی را تکمیل کنند.

انواع تمرینات فیزیوتراپی صورت برای فلج صورت

انتخاب نوع تمرینات فیزیوتراپی برای درمان فلج بلز، به علائم خاصی که هر بیمار بستگی دارد. پس از انجام ارزیابی، پزشک اطمینان حاصل می‌کند که شما در مورد علائم خاص خود، نحوه تاثیر درمان بر عصب صورت و روند بهبود عصب صورت اطلاع و اطمینان دارید. آموزش شما توسط فیزیوتراپیست در مورد نحوه عملکرد عصب صورت و نحوه بهبود آن نقش بسیار مهمی در درمان دارد. شما باید با چهره خود، نحوه حرکت، ظاهر، استراحت و عملکرد آن به صورت کامل آشنا شوید. تمرینات فیزیوتراپی در یک برنامه ورزشی خانگی شامل موارد زیر می‌شود: 

• ماساژ برای تحرک و سلامت عضلات 
• تمرینات کششی برای عضلاتی که کوتاه یا سفت شده‌اند
• تمریناتی برای کمک به یادگیری مجدد و ایجاد تعادل در حرکات صورت 
• آرامش عصب و عضلات صورت شما 
• تمریناتی برای کاهش حرکات غیر ارادی و ناخواسته

در مراحل اولیه، بسیار بعید است که متخصص توانبخشی از شما بخواهد روی حرکات صورت کار کنید. مهم است که عضلات قبل از شروع هر تمرین حرکتی به اندازه کافی تقویت شده باشند. همه تمرینات برای همه افراد مبتلا به فلج صورت مناسب نیستند، بنابراین بهتر است زیر نظر متخصص انجام شوند. تمرینات باید به صورت روزانه انجام شوند تا تاثیر مناسبی داشته باشند. فیزیوتراپی معمولا برای چندین ماه ادامه می‌یابد. 

نکته: تمام تمریناتی که بر حرکت تمرکز دارند باید بسیار ملایم و با دقت انجام شوند. زور و تلاش بیش از حد در هنگام تلاش برای کار با ماهیچه‌هایی که خیلی ضعیف هستند، باعث ایجاد مشکلات دیگر در سفتی و حرکات غیرارادی به نام سینکینزیس می‌شود.

فیزیوتراپی صورت در دوران ریکاوری

در هنگام ریکاوری، ما به شما کمک می‌کنیم تا الگوی سالم حرکاتی را که برای حالات و عملکرد صورت به آن نیاز دارید، به دست آورید. بازیابی این توانایی‌ها چالش برانگیز است، زیرا که قبل از فلج صورت، به طور معمول توانایی ایجاد حالات صورت و بسیاری از حرکات صورت را به صورت خودکار یا غیر ارادی داشته اید. یعنی شما با این توانایی متولد شده‌اید و هرگز قبلاً مجبور به فکر کردن به آن نبوده اید.

دیگر دلیل سخت بودن فیزیوتراپی صورت این است که بر خلاف سایر عضلات بدن، عضلات صورت عصب‌هایی ندارند که تمام جزئیات لازم را در مورد نحوه حرکت به مغز اطلاع دهند. فیزیوتراپیست شما در طول این زمان چالش برانگیز کنار شما خواهد بود و شما را از طریق تمرینات ویژه‌ای که برای کمک به یادگیری مجدد حرکات صورت بر اساس مشکلات حرکتی خاص شما طراحی شده اند، راهنمایی می‌کند. تمرینات شما در طول دوره بهبودی تغییر می‌کند. به صورت کلی فیزیوتراپی در زمان ریکاوری شامل مراحل زیر است: 

• تمرینات شروع
• تمرینات تسهیل
• تمرینات ضد اسپاسم
• تحریک الکتریکی
• ماساژ صورت

تمرینات شروع

در مراحل اولیه، زمانی که در انجام هر نوع حرکت صورت مشکل دارید، متخصص توانبخشی، تمریناتی را به شما آموزش می‌دهد که باعث شروع حرکت صورت می‌شوند. فیزیوتراپیست به شما نشان می‌دهد که چه تمریناتی انجام دهید تا محدوده حرکتی عضلات صورت برای شما آسان‌تر شود. همچنین در این مرحله آموزش می‌بینید که چگونه ماهیچه‌های صورت را برای انجام کاری که می‌خواهید تحریک کنید. 

تمرینات تسهیل

هنگامی که بتوانید حرکت عضلات صورت را شروع کنید، پزشک متخصص توانبخشی، تمریناتی را برای افزایش فعالیت عضلات، تقویت ماهیچه‌ها و بهبود توانایی شما در استفاده از عضلات برای مدت طولانی طراحی می‌کند. این تمرینات برای که به مواردی که در زیر به آن‌ها اشاره می‌کنیم مفید هستند: 

• هماهنگی عضلات صورت شما تقویت شده‌اند و شروع به حرکت می‌کنند
• برای اصلاح کردن حرکات صورت در عملکردهای خاص، مانند: لبخند زدن، صحبت کردن یا بستن چشم
• اصلاح الگوهای غیر طبیعی حرکات صورت که ممکن است در طول بهبودی رخ دهد

تمرینات ضد اسپاسم

در طول بهبودی، ممکن است دچار اسپاسم یا پرش صورت شوید. فیزیوتراپ شما تمریناتی را برای کاهش این فعالیت‌های عضلانی ناخواسته طراحی می‌کند. فیزیوتراپیست به شما یاد می‌دهد که چگونه تشخیص دهید که چه زمانی عضله صورت را فعال کنید و چه زمانی عضله نیاز به استراحت دارد. با یادگیری انقباض شدید عضله صورت و سپس توقف آن، می‌توانید عضلات صورت خود را به دلخواه شل کنید و انقباض و اسپاسم را کاهش دهید.

تحریک الکتریکی

یکی دیگر از روش‌های درمان فیزیوتراپی استفاده از تحریک الکتریکی است. برخلاف تمرینات صورت که بیشتر در خانه انجام می‌شوند، برای تحریک الکتریکی باید به متخصص توانبخشی مراجعه کنید. تحریک الکتریکی از مقدار کمی الکتریسیته برای فعال کردن ماهیچه‌های صورت شما استفاده می‌کند. این کار باعث می‌شود ماهیچه‌های شما به گونه‌ای منقبض شوند که انگار سیگنال‌های الکتریکی مغز آن‌ها را فعال می‌کند. 

ماساژ صورت

ماساژ صورت، تکنیک‌هایی است که با کمک دست به شکل ملایم تا متوسط روی عضلات صورت فشار می‌آورند. این روش را می‌شود همراه با سایر روش‌های درمانی انجام داد و روش‌های آن عبارتند از: 

• افلوراژ: این روش ماساژ باعث افزایش گردش خون می‌شود. 
• مالیدن صورت با انگشتان: این نوع ماساژ باعث رفع گرفتگی عضلات و صورت می‌شود. 
• ضربه زدن: این کار باعث تحریک و شل شدن عضلات صورت می‌شود.

فیزوترپی صورت بعد از ریکاوری

برخی از افراد، پس از یک دوره درمان حرکات صورت، در حرکت دادن عضلات صورت خود مجددا با مشکل مواجه می‌شوند. این وضعیت بیمارن را نگران می‌کند که دوباره به فلج صورت دچار شده اند. با این حال، عود فلج صورت از نوع فلج بلز بسیار نادر و غیر معمول است. مشکلات جدید در حرکت صورت به احتمال زیاد نتیجه افزایش قدرت عضلات صورت، بدون بهبود توانایی هماهنگی و کنترل حرکت است. برای اینکه این اتفاق رخ ندهد، ما به شما آموزش می‌دهیم که از چه حرکاتی در طول بهبودی باید اجتناب کنید. به عنوان مثال، موارد زیر ممکن است منجر به الگوهای غیر طبیعی استفاده از عضلات صورت شوند که عبارتند از: 

• سعی کنید حرکت صورت یا انقباض عضلانی را بسیار شدید یا با اغراق انجام دهید
• جویدن آدامس با شدت زیاد و باز کردن بیش از حد دهان
• فوت کردن با شدن بسیار زیاد در بادکنک برای به کار انداختن عضلات صورت

تمرینات صورت برای فلج بلز چیست؟ 

تمرینات فیزیوتراپی به تقویت ماهیچه‌های خاص صورت کمک می‌کنند. شما باید این تمرینات را ۴ الی ۵ بار در روز در مقابل آینه و بر اساس توصیه‌های متخصص توانبخشی خود انجام دهید. انجام تمرین در جلوی آینه به شما کمک می‌کند از انجام حرکات اغراق‌آمیز پیشگیری کنید. معمل تمرینات صورت انجام می‌شود تا مغز شما را برای اینکه چه سیگنال‌های الکتریکی برای کنترل عضلات مختلف صورت شما لازم است، آموزش دهد. این تمرین‌ها به شما کمک می‌کنند تا با درمان فلج بلز و از بین رفتن فلج صورت، عملکرد عضلات صورت خود را بازگردانید.

کلام پایانی

فیزیوتراپی صورت، یکی از مجموعه اقدامات توانبخشی است که تسوط دکتر سمانه قهرمان پوری انجام می‌شود. این روش درمانی، معمولا برای درمان فلج موقت یا فلج دائم صورت استفاده می‌شود. باید به این نکته دقت کنید که زمانی که دچار فلج دائم صورت می‌شوید، تاثیر فیزیوتراپی صورت کاهش می‌یابد. همچنین بهتر است که تمرینات برای بهبود فلج بلز، زیر نظر متخصص توانبخشی انجام شوند.

سوالات متداول