بیوفیدبک تکنیکی است که افراد را کمک می‌کند تا با کنترل برخی فرآیندهای بدن که معمولاً غیرارادی اتفاق می‌افتند، مانند ضربان قلب، فشار خون، تنش عضلانی و دمای بدن، سلامت خود را بهبود بخشند. الکترودهایی که به پوست شما متصل میشوند یا در برخی موارد حسگرهایی که در دستان شما نگه داشته می‌شوند، این فرآیندها را اندازه گیری می‌کنند و آنها را روی نمایشگر نمایش می‌دهند. با کمک یک درمانگر بیوفیدبک، می‌توانید یاد بگیرید که ضربان قلب یا فشار خون خود را تغییر دهید. در ابتدا از مانیتور برای مشاهده پیشرفت خود استفاده می‌کنید. Biofeedback یک درمان موثر برای بسیاری از شرایط است، اگرچه در درجه اول برای درمان فشار خون بالا، سردرد تنشی، سردرد میگرنی، درد مزمن و بی اختیاری ادرار استفاده می‌شود. در ادامه به بررسی بیش‌تر این روش درمانی پرداخته‌ایم.

بیوفیدبک چیست؟

بیوفیدبک یک درمان مکمل است که می‌تواند برای کمک به درمان و مدیریت بسیاری از بیماری‌ها استفاده شود. این درمان شامل اندازه گیری عملکردهای خاص بدن و آزمایش روش‌هایی برای انطباق پاسخ فیزیولوژیکی و بهبود نتایج است. با گذشت زمان، ممکن است بتوانید عملکردهای بدن خود را به تنهایی تنظیم کنید، که ممکن است منجر به بهبود سلامت شود.

انواع مختلفی از بیوفیدبک

انواع مختلف Biofeedback وجود دارد که با توجه به مشکلات شخصی و راهنمایی‌های پزشک، می‌توان از یک یا چندین نوع آن بهره‌مند شد. در زیر به جزئیات انواع بیوفیدبک اشاره خواهیم کرد.

بیوفیدبک تنفسی

در این روش، نوارهای حسگر به اطراف قفسه سینه و شکم برای نظارت بر الگو و میزان تنفس بیمار قرار می‌گیرند. سپس با ارائه آموزش، بیمار قادر خواهد بود در شرایط مختلف، مانند مواجهه با اضطراب، روش بهتری برای تنفس را یاد بگیرد.

نوروفیدبک

این نوع بیوفیدبک از حسگرهای پوست سر با استفاده از نوار مغزی برای نظارت بر امواج مغزی استفاده می‌کند. معمولاً نوروفیدبک به عنوان یک روش درمانی غیرتهاجمی برای اختلال بیش‌فعالی، درد مزمن، اعتیاد، اضطراب، افسردگی و مشکلات دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

پاسخ گالوانیک پوست

در این نوع بیوفیدبک، میزان عرق روی سطح پوست اندازه‌گیری می‌شود که به عنوان یک نشانگر موثر برای تشخیص سطوح برانگیختگی عاطفی هر فرد عمل می‌کند. حسگرهای متصل به انگشتان، کف دست یا مچ دست با استفاده از الکترودرموگرافی (EDG)، فعالیت غدد عرق و میزان تعریق روی پوست را اندازه‌گیری کرده و به فرد هشدار می‌دهد.

بیوفیدبک فشار خون

در بیوفیدبک فشار خون، از دستگاه‌هایی برای ارائه اطلاعات در مورد فشار خون بیمار استفاده می‌شود. نهایتاً، بیمار از طریق تکنیک‌های آرام‌سازی بصری، تنفسی یا راهنمایی موزیکال هدایت می‌شوند. این فرآیند به بیمار کمک می‌کند تا با تنظیم عوامل مختلف، مانند تنفس و استراحت، بر فشار خون خود کنترل بیشتری داشته باشد.

نحوه عملکرد Biofeedback

پزشک بیمار را به دستگاهی متصل می‌کند که تغییرات فیزیولوژیکی بدن او مانند ضربان قلب، امواج مغزی، الگوهای تنفسی و فعالیت ماهیچه‌ای را اندازه‌گیری می‌کند. هدف این روش این است که اطلاعاتی در مورد بدن ارائه دهد تا فرد بتواند نحوه کنترل برخی از عملکردهای بدن خود را یاد بگیرد. به عنوان مثال، فیزیوتراپیست‌ها اغلب از بیوفیدبک برای کمک به افراد مبتلا به بی اختیاری ادرار استفاده می‌کنند. هنگامی که از بیوفیدبک برای بی اختیاری ادرار استفاده می‌کنیم، به طور خاص برای تقویت عضلات کف لگن نیست. این روش به بیماران کمک می‌کند تا بفهمند چگونه عضلات کف لگن خود را بهتر هماهنگ کنند.

برای کمک به بیماران در یادگیری نحوه هماهنگ کردن عضلات خود، حسگرهای خارجی را به قسمت پایین شکم متصل می‌کنند یا یک حسگر داخلی را وارد واژن می‌کند. حسگرها کشش عضلات کف لگن را اندازه‌گیری می‌کنند، آن را ثبت می‌کنند و اطلاعات را به دستگاه دستی منتقل می‌کنند که وقتی بیمار انقباضات پیشنهادی را به درستی انجام می‌دهد، چراغ دستگاه روشن می‌شود یا صدا منتشر می‌کند.

بیوفیدبک برای چیست؟

به نظر می‌رسد بیوفیدبک برای طیف وسیعی از مشکلات سلامتی، مانند بی اختیاری ادرار، که مشکل بیش از ۱۵ میلیون افراد است، موثر باشد. درمان بیوفیدبک به عنوان یک درمان برای بی اختیاری ادرار توصیه می‌شود. همچنین ممکن است به افراد مبتلا به بی اختیاری مدفوع کمک کند. تحقیقات همچنین نشان می‌دهد که بیوفیدبک حرارتی ممکن است علائم بیماری رینود را کاهش دهد (بیماری که باعث کاهش جریان خون در انگشتان دست، انگشتان پا، بینی یا گوش‌ها می‌شود). در افراد مبتلا به فیبرومیالژیا بررسی مطالعات بالینی علمی نشان داد که بیوفیدبک ممکن است به افراد مبتلا به بی خوابی کمک کند تا به خواب بروند.

بیوفیدبک نیز می‌تواند به طور موثر در کودکان استفاده شود. به عنوان مثال، نوروفیدبک EEG برای بهبود رفتار و ضریب هوشی در کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) و اوتیسم گزارش شده است. بیوفیدبک، همراه با رژیم غذایی غنی از فیبر، ممکن است به تسکین درد شکم در کودکان کمک کند بیوفیدبک حرارتی به تسکین میگرن و سردردهای تنشی مزمن در بین کودکان و نوجوانان نیز کمک می‌کند. بیوفیدبک ممکن است برای مشکلات سلامت زیر نیز مفید باشد:

• بیش فعالی
• دژنراسیون ماکولا مرتبط با سن
• اضطراب
• آسم
• اوتیسم
• کمر درد
• شب ادراری
• درد مزمن
• یبوست
• افسردگی
• دیابت
• اختلالات خوردن، از جمله بی اشتهایی عصبی، پرخوری عصبی و پرخوری
• صرع و اختلالات تشنجی مرتبط
• سردرد و میگرن
• جراحت سر
• فشار خون بالا
• سندرم روده تحریک پذیر (IBS)
• ناتوانی‌های یادگیری
• دریازدگی
• اسپاسم عضلانی
• اختلالات جنسی، از جمله درد هنگام مقاربت
• آسیب‌های نخاعی
• درد عضلانی و بی حرکتی

تعداد جلسات بیوفیدبک

هر جلسه بیویذبک معمولا کمتر از ۱ ساعت طول می‌کشد. تعداد جلسات مورد نیاز بستگی به شرایط تحت درمان دارد. بسیاری از افراد طی ۸ تا ۱۰ جلسه به نتایج مطلوب می‌رسند.  درمان سردرد، بی اختیاری و بیماری رینود به حداقل ۱۰ جلسه در هفته و برخی جلسات پیگیری با بهبود سلامت نیاز دارد. با این حال، شرایطی مانند فشار خون بالا معمولاً به ۲۰ جلسه بیوفیدبک هفتگی قبل از بهبودی نیاز دارند. همچنین تمرینات ذهنی و تکنیک‌های تمدد اعصاب به شما آموزش داده می‌شود که می‌توانید هر روز حداقل ۵ تا ۱۰ دقیقه در خانه انجام دهید.

مزایای بیوفیدبک چیست؟

مانند هر روش درمانی دیگر، بیوفیدبک نیز دارای مزایا و معایبی است که لازم است قبل از استفاده مدنظر قرار گیرد. از جمله مزایا و موارد مثبت بیوفیدبک می‌توان به این نکات اشاره کرد:

روش غیرتهاجمی

بیوفیدبک به عنوان یک روش غیرتهاجمی شناخته می‌شود. این روش درمانی در شرایطی که سایر درمان‌ها نتیجه مطلوبی نداشته باشند یا بیمار قابلیت مصرف داروهای خاص را نداشته باشد، گزینه مطلوبی محسوب می‌شود.

مکمل برای درمان‌های دیگر

بیوفیدبک اغلب به عنوان بخشی از رویکرد درمانی به‌کار می‌رود و می‌تواند به عنوان مکملی برای سایر روش‌های درمانی نظیر دارودرمانی یا تکنیک‌های رفتاردرمانی مؤثر باشد.

کنترل احساسات

این روش به افراد یاد می‌دهد که چگونه در مواجه با استرس و ناهنجاری‌های عاطفی خود، واکنش‌ها و پاسخ‌های خود را کنترل کنند. این مسئله می‌تواند به حفظ سلامت روان کمک کند.

پذیرفته‌شدن به عنوان درمان جایگزین

امروزه در بسیاری از کشورها، بیوفیدبک به عنوان یک روش درمانی جایگزین برای اختلالات خلقی و اضطراب مورد قبول قرار گرفته است.

کارآمدی در اختلالات روانی

بررسی‌ها حاکی از آن است که بیوفیدبک و نوروفیدبک پتانسیل زیادی برای درمان اختلالات خلقی و اضطرابی از جمله اختلال استرس پس از ضربه (PTSD)، اختلال اضطراب فراگیر، بی‌اشتهایی عصبی یا آنورکسیا، اسکیزوفرنی و افسردگی در بزرگسالان را دارند.

تأثیرگذاری در اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD)

برخی مطالعات نشان می‌دهد که روش‌های بیوفیدبک باعث بهبود تمرکز و کاهش بیش‌فعالی در افراد مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) می‌شود.

به هر حال، همواره لازم است این مسائل را با پزشک یا متخصص به‌اشتراک بگذارید و تصمیم‌گیری مشترک راجع به استفاده از بیوفیدبک اتخاذ کنید.

عوارض بیوفیدبک

بیوفیدبک معمولاً به عنوان یک روش ایمن شناخته می‌شود، اما قبل از شروع به این فرآیند، بهتر است که با روان‌پزشک یا درمانگر خود در مورد گزینه‌های درمانی مختلف صحبت کنید. بیوفیدبک برای همه افراد لزوماً مناسب نیست و برای وضعیت‌های خاص ممکن است روش‌های دیگری وجود داشته باشد که نسبت به این روش برتری داشته باشند. اگر به نتیجه رسیده‌اید که بیوفیدبک برای شما مناسب است، بهتر است با روش‌های درمانی حرفه‌ای آشنا شوید که به شما آموزش داده می‌شود و از هزینه‌های مربوط به تمرین‌های بیوفیدبک، از جمله هزینه هر جلسه و هزینه‌های ممکن برای تجهیزات مورد نیاز، مطلع شوید.