نوروپاتی محیطی زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم عصبی قسمت‌هایی از بدن به جز مغز و ستون فقرات تحت تأثیر قرار می‌گیرند. این عارضه می‌تواند به دلایل مختلفی بروز پیدا کند که تشخیص آن‌ در پیشگیری و کنترل زودهنگام نقش اساسی دارد. با ما در این مقاله همراه شوید تا با علائم، نشانه‌ها و درمان نوروپاتی محیطی آشنا شوید.

نوروپاتی محیطی چیست؟

به طور کلی بدن ما از دو نوع سیستم عصبی تشکیل شده است؛ سیستم عصبی مرکزی و محیطی. سیستم مرکزی شامل مغز و ستون فقرات است که انتقالات پیام‌های عصبی را به عهده دارند. دیگر شاخه‌های عصبی سراسر بدن به سیستم محیطی شناخته می‌شوند. در اثر ایجاد اختلالات مختلف در این سیستم، نوروپاتی محیطی اتفاق می‌افتد. علائم این عارضه از فردی به فرد دیگر متفاوت است که به زمان و محل وقوع آن وابسته است.

علائم نوروپاتی محیطی

نوروپاتی محیطی می‌تواند به دلایل متفاوتی بروز پیدا کند. این امر ممکن است در یک عصب، گروهی از شاخه‌های عصبی و یا اعصاب موجود در قسمت‌های مختلف بدن اتفاق افتد. در نتیجه علائم آن می‌تواند در هر شرایط فرق داشته باشد، اما به سه دسته تقسیم‌بندی می‌شود.

نشانه‌های تحرکی

سیستم عصبی مرکزی پیام‌ها را به سیستم محیطی منتقل می‌کند. این انتقالات توسط سیستم محیطی به ماهیچه‌ها ارسال شده و منجر به تحرک بدن خواهد شد. گاهی به دلیل احساس ضعف عصبی نمی‌توانید اندام‌های خود را به درستی حرکت دهید. این امر باعث کاهش اندازه و قدرت ماهیچه‌ای می‌شود که به “آتروفی” شناخته می‌شود. همچنین ممکن است به دلیل ناهماهنگی در انتقالات عصبی، پرش‌هایی را در اندام‌های مختلف از جمله پا تجربه کنید.

 نشانه‌های حسی و ادراکی

ترجمه و تبدیل محرک‌های بیرونی به ادراک شهودی توسط سیستم عصبی محیطی انجام می‌شود. برای مثال ممکن است هنگام راه رفتن بر روی چمن نتوانید آن را حس کنید و یا با در دست داشتن یک شیشه نوشیدنی یخی، سردی آن را احساس نکنید. همچنین ارتباط با دنیای بیرون از بدن بر روی کنترل تعادل نیز تأثیرگذار است. مثال آن عدم توانایی در حفظ تعادل در محیط تاریک است. به علاوه آسیب به نشانه‌های حسی در تشخیص درد نیز مؤثر هستند. به این معنا که سیستم عصبی به طور خود به خودی و متناوب پیام‌های اشتباهی از تشخیص درد ارسال می‌کند که به درد نوروپاتیک شناخته می‌شود.

نشانه‌های فعالیت‌های ارادی

بدن ما بسیاری از فعالیت‌ها را بدون فکر کردن و به طور ارادی انجام می‌دهد، مانند نفس کشیدن، هضم و تعریق. در صورت تغییرات ناگهانی در فشار خون، کم و زیاد شدن تعریق، مشکلات گوارشی، اختلال در عملکرد فعالیت‌های جنسی و مشکل در بینایی لازم است جهت معاینه به پزشک مراجعه نمایید.

دلایل بروز نوروپاتی محیطی

اختلال در عملکرد سیستم عصبی محیطی می‌تواند به دلایل بی‌شماری اتفاق افتد و از فردی به فرد دیگر متفاوت است. برخی از این عوامل عبارت‌اند از:

• دیابت نوع ۲
• مصرف بیش از حد مشروبات الکلی
• ناکافی بودن مواد معدنی و ویتامین‌ها
• مشکلات خودایمنی و التهابات بدن
• سابقه استفاده از روش‌های درمانی خاص مانند شیمی‌درمانی
• اختلالات ژنتیکی
• ضربه و آسیب‌های فیزیکی به اعصاب
• ابتلا به انواع سرطان
• آسیب به سیستم عصبی از طریق جراحی‌
• مشکلات روان‌شناختی
• بیماری‌های قلبی عروقی

گاهی نوروپاتی محیطی بدون دلیل مشخصی اتفاق می‌افتد که به “نوروپاتی ایدیوپاتیک” شناخته می‌شود.

روش‌های تشخیص نوروپاتی محیطی

پزشک می‌تواند پس از بررسی نشانه‌های ذکر شده و گرفتن سابقه پزشکی به معاینه بیمار بپردازد. در صورتی که نیاز به بررسی دقیق‌تر باشد می‌توان به کمک آزمایش خون، گرفتن نوار عصب عضله (الکترومیوگرافی)، استفاده از اولتراسوند  سیستم عصبی و همچنین روش‌های تصویربرداری مختلف مانند MRI نوع و محل ایجاد نوروپاتی محیطی را مشخص نماید. توجه داشته باشید که تشخیص زودهنگام موفقیت درمان این عارضه را بیشتر خواهد کرد، در نتیجه لازم است با مشاهده علائم گفته شده در اولین فرصت به مراکز درمانی مربوطه مراجعه نمایید.

کنترل و درمان نوروپاتی محیطی

روش‌های درمان نوروپاتی محیطی با توجه به دلیل بروز، سلامت عمومی بیمار و دیگر فاکتورها می‌تواند متفاوت باشد. برخی از این راه‌ها در ادامه آورده شده است.

• دارو: بسیاری از ترکیبات دارویی به صورت قرص، تزریق و یا برچسب‌هایی بر روی پوست برای این مورد استفاده می‌شوند.
• جراحی: می‌توان به کمک روش‌های جراحی سیستم انتقال پیام عصبی قسمتی از بدن را دوباره بازسازی کرد و یا گره‌های عصبی را به حالت اولیه برگرداند.
• فیزیوتراپی: استفاده از فعالیت‌های فیزیوتراپی تأثیر به سزایی در نوروپاتی محیطی دارد و می‌تواند در کنترل و حفظ تعادل به بیمار کمک کند.
• ابزارآلات پزشکی: استفاده از انواع واکر و عصا در این امر مؤثر خواهد بود. اگرچه نوروپاتی را درمان نمی‌کنند؛ اما از عوارض و خطرات احتمالی آن پیشگیری می‌نمایند.
• درمان اعصاب پا: از آنجایی که نوروپاتی محیطی بیشتر در پا بروز می‌کند، بهتر است از یک متخصص سلامت پا کمک بگیرید.

آیا نوروپاتی محیطی برگشت‌پذیر است؟

گاهی ممکن است پس از درمان نوروپاتی محیطی دوباره فرد را درگیر کند. این مورد بسته به سلامت عمومی بدن و دلیل ابتلا به نوروپاتی بستگی دارد. در نتیجه بهتر است با مشورت پزشک متخصص خود و با ارائه سابقه بیماری کامل، درمانی بدون بازگشت را تجربه نمایید.

راه‌های پیشگیری از نوروپاتی محیطی

با رعایت کردن برخی نکات می‌توان از ابتلا به نوروپاتی محیطی پیشگیری کرد و یا وقوع آن را به تأخیر انداخت. همچنین علائم زیر می‌تواند جهت کاهش سرعت رشد این عارضه مؤثر باشند.  

• رژیم غذایی کامل و سرشار از مواد مغذی
• فعالیت‌های فیزیکی منظم و حفظ تناسب اندام
• استفاده از وسایل محافظتی هنگام کار
• کنترل بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت نوع ۲
• دوری از مواد شیمیایی مضر مانند فلزات سنگین
• اجتناب از مصرف زیاد مشروبات الکلی

کلام آخر

در اثر آسیب و ایجاد اختلال در سیستم عصبی محیطی، نوروپاتی محیطی اتفاق می‌افتد. این عارضه به دلایل متفاوتی بروز کرده و در هر فرد متفاوت است. در نتیجه آشنایی با دلایل ایجاد این بیماری جهت پیشگیری و یا بهبود شرایط بسیار حائز اهمیت است. لازم است با مشاهده اولین نشانه‌های مذکور به پزشک متخصص مراجعه نمایید.