داشتن حس‌های عجیب در دست سمت سینه جراحی‌ شده پس از جراحی ماستکتومی یا برداشتن پستان بسیار شایع است. بخش درگیر بدن که بنا به هر دلیلی دچار تعدیل حسی است، ممکن است ورم کند یا دردناک شود. به ورم مشخص لنف ادم می‌گویند. لنف ادم پس از برداشتن غدد لنفاوی به دلیل ابتلا به سرطان‌هایی مانند سرطان پستان ایجاد می‌شود.

لنف ادم واکنش سیستم ایمنی به انسداد در مسیر حرکت مایعات به سمت غدد لنفاوی است که بخشی از سیستم ایمنی بدن هستند.

علاوه بر لنف ادم برخی عوامل مختلف دیگر نیز ممکن است باعث ورم دست بعد از ماستکتومی شوند. در این مقاله به بررسی علل ورم درست و درمان آن بعد از عمل جراحی سرطان پستان خواهیم پرداخت.

ورم دست بلافاصله بعد از جراحی پستان

ورم خفیف بعد از جراحی پستان عادی است و ظرف شش هفته از بین می‌رود. این ورم غالباً موقتی است و به تدریج برطرف می‌شود. همچنین ممکن است درد یا حس‌های دیگری مانند گزگز و تیر کشیدن را پس از جراحی احساس کنید. رعایت توصیه‌های زیر به برطرف شدن ورم بعد از جراحی سینه کمک می‌کند:

• حرکات ورزشی را ۵ بار در روز انجام بدهید. اگر پزشک معالج‌تان تعداد دفعات کمتر یا بیشتری را توصیه کرد، طبق دستور ایشان عمل کنید.
• انجام دادن تمرین‌ها را تا زمان بازیابی دامنه حرکتی عادی شانه و بازو ادامه بدهید. بازیابی دامنه حرکتی چهار تا شش هفته طول می‌کشد.
• اگر کششی را در قفسه سینه یا زیربغل حس کردید، انجام دادن نرمش‌های کششی برای مدتی طولانی‌تر مفید خواهد بود.
• اگر دامنه حرکتی پس از گذشت چهار تا شش هفته به حد عادی برنگشت، به پزشک مراجعه کنید.

علت ورم دست بعد از عمل جراحی پستان یا ماستکتومی

ورم دست بعد از جراحی پستان (لازم به ذکر است که جراحی سرطان پستان گاها به اشتباه در گفتمان عامیانه به جراحی سرطان سینه مشهور است که این مورد از نظر پزشکی نادرست است)، می‌تواند علت‌های متفاوتی داشته باشد.

لنف ادم

لنف ادم به ورم بافت به علت جمع شدن مایع غنی از پروتئینی اشاره دارد که معمولاً از طریق سیستم لنفاوی بدن تخلیه می‌شود.

لنف ادم (LE) یکی از عوارض اصلی و بلندمدت درمان سرطان پستان است. برداشتن غدد لنفاوی زیربغل، نمونه‌برداری از غدد لنفاوی نگهبان و پرتودرمانی به دلیل آسیب زدن به توزیع یا عملکرد سیستم لنفاوی موجب لنف ادم می‌شوند.

نوروپاتی

برخی بانوان پس از جراحی سرطان پستان دچار مشکلات عصبی می‌شوند و درد عصبی (نوروپاتیک) را در دیواره قفسه سینه و یا دست حس می‌کنند که به مرور زمان از بین نمی‌رود.

حس تعدیل‌شده زیربغل یا بالای بازو نوعی نوروپاتی، حس سوزن سوزن شدن یا بی‌حسی است. بیماران این حس را به صورت درد، حساسیت به لمس، گزگز، بی‌حسی، سنگینی یا ورمی تجربه می‌کنند که به دلیل آسیب دیدن عصب‌های پوستی کوچک حین جراحی بروز می‌یابد.

سندرم تارهای زیربغل

عارضه دیگری که با لنف ادم اشتباه گرفته می‌شود، سندرم طناب یا تارهای زیربغل است. طناب زیربغل نوار نازکی است که گاهی پس از برداشتن غدد لنفاوی حساس به لمس یا دردناک ایجاد می‌شود. طناب زیر بغل گاهی به صورت ورم حس می‌شود.

از سندرم تارهای زیربغل (AWS) با اصطلاح‌های طنابی شدن، نواری شدن یا ایجاد تار نیز یاد می‌شود. این سندرم پس از جراحی سرطان پستان در بازو، زیربغل، بالاتنه یا پستان بروز می‌یابد. بیمار نوارها یا طناب‌های ضخیم یا نازکی را زیربغل مشاهده می‌کند که از زیر بغل به سمت پایین کشیده شده‌اند.

طنابی شدن گاهی داخل بازو رو به پایین ادامه پیدا می‌کند و باعث می‌شود بیمار هنگام دراز کردن دستش احساس درد کند. شواهدی در دست نیست که نشان بدهد این سندرم به لنف ادم دامن می‌زند. طبیعی است که عروق موجود در غدد لنفاوی تحریک شود و درد بگیرد.

نوروپاتی ناشی از شیمی درمانی

نوروپاتی‌های دیگری مانند نوروپاتی ناشی از شیمی درمانی (CINP) نیز ممکن است شبیه لنف ادم باشند.

به آسیب دیدن عصب‌های محیطی در اثر شیمی درمانی CINP یا نوروپاتی محیطی ناشی از شیمی درمانی می‌گویند. علائم CINP شامل بی‌حسی، ضعف، گزگز، سوزن سوزن شدن، سوزش، کاهش توانایی احساس سرما و گرما، ناراحتی یا احساس درد در دست و پا می‌شود.

چون برخی بیماران مبتلا به سرطان پستان پیش از جراحی تحت شیمی درمانی قرار می‌گیرند، ممکن است بیمار قبل از جراحی به CINP مبتلا شده باشد. CINP معمولاً سمت جراحی‌ شده و جراحی‌ نشده را درگیر می‌کند، اما گاهی پس از جراحی سرطان پستان نامتقارن می‌شود و فقط به یک سمت آسیب می‌زند. آن دسته از بیمارانی که قبل از جراحی به نوروپاتی مبتلا بوده‌اند، پس از جراحی در سمت جراحی‌ شده با CINP شدیدتری مواجه می‌شوند.

سندرم خروجی قفسه سینه ناشی از ماستکتومی

وقتی پروتز پس از جراحی ماستکتومی در پستان گذاشته می‌شود، ممکن است بازو و دست بیمار بی‌حس شود و ورم کند. بیماران معمولاً پس از جراحی ترمیمی برای از بین بردن فشار قوز می‌کنند، شانه‌ها را رو به جلو خم می‌کنند و عضلات گردن را منقبض می‌کنند. این حالت اندامی ناحیه زیر گردن (ترقوه) را که محل ورود عصب‌های گردن به بازو است، تنگ می‌کند. وقتی بیمار دستش را بالای سر می‌برد، علائم غالباً شدیدتر می‌شود.

تشخیص ورم دست بعد از جراحی سینه

بسیاری از علائم اولیه پس از جراحی پستان یا غدد لنفاوی زیربغل، هنگامی که بیمار دستش را بالای سر می‌برد، شدیدتر می‌شود. بنابراین لازم است ارزیابی پزشکی برای یافتن علت انجام شود.

فیزیاتریست یا متخصص طب فیزیکی تمام عارضه‌ها را ارزیابی و طبقه‌بندی می‌کند، سپس داروها یا درمان‌های مناسب را تجویز می‌کند. همچنین متخصص طب فیزیکی لنف ادم را ارزیابی و درمان می‌کند. متخصص طب فیزیکی تعیین می‌کند که آیا عارضه واقعاً لنف ادم است یا خطر لنف ادم وجود دارد یا خیر. سپس متخصص لنف ادم را در اولین زمان ممکن درمان می‌کند.

اگر علائم بی‌حسی، سنگینی یا ورم بازوی سمت جراحی‌ شده بیش از دو هفته ادامه داشته باشد، بیمار باید توسط متخصص معاینه شود. علائم جدی یا تغییر رنگ، حرارت، تب، ضعف، ورم شدید، بی‌ حسی مستمر یا درد طاقت‌ فرسا باید فوراً ارزیابی شود.

درمان ورم دست بعد از جراحی پستان

برای درمان ورم دست و بازوها، روش‌های مختلفی وجود دارد که پزشک بعد از معاینه و بررسی شرایط شما بهترین روش را به شما توصیه خواهد کرد.

درمان ورم دست با فیزیوتراپی

ورزش به افزایش تخلیه لنفاوی کمک می‌کند. پزشک یا متخصص طب فیزیکی ورزش‌های خاصی را توصیه می‌کند.

ترکیب‌های متفاوتی از تکنیک‌های فیزیوتراپی مختلف برای کاهش ورم پس از ماستکتومی در بیماران مبتلا به سرطان پستان به مدت شش ماه به کار برده می‌شود. این تکنیک‌ها شامل ماساژ، ورزش ایزومتریک و پوشیدن گن فشرده‌کننده یا ساق‌کشی می‌شود.

دریافت ماساژ از متخصص درمان لنف ادم به خروج مایعات از ناحیه متورم کمک می‌کند.

طرح ورزش‌ درمانی تهیه‌شده توسط متخصص فیزیوتراپی عموماً شامل نرمش‌های کششی ملایم، تمرین‌های قدرتی و ورزش ایروبیک می‌شود. تکنیک‌های تن‌آرامی مانند تنفس عمیق نیز برای حرکت لنفاوی مفید است.

لازم است متخصص طب فیزیکی یا پزشک خانوادگی شروع ورزش‌ درمانی را تأیید کند. متخصص باید فعالیت‌های ایمن را برای هر بیمار تعیین کند و بگوید که چه حرکاتی را نباید انجام بدهد. این توصیه‌ها اطلاعات مهمی است که در جلسه اول باید در اختیار متخصص فیزیوتراپی قرار بگیرد، بنابراین توصیه‌های مکتوب را حتماً همراه ببرید.

درمان ورم دست با باند کشی

انواع ارتزها یا باند‌های کشی نیز می‌توانند برای کاهش ورم دستان شما مفید باشند، البته لازم به ذکر است که برای استفاده از این موارد بایستی حتما با پزشک خود مشورت نمایید تا ارتز و باند کشی مناسب شما را تجویز نماید.

درمان ورم دستان با IPC

فشرده‌سازی پنوماتیک متناوب (IPC) نوع دیگری از فشرده‌سازی است که در آن از یک دستگاه استفاده می‌شود. این دستگاه مانند کاف دستگاه اندازه‌گیری فشار خون با هوا پر و سپس خالی می‌شود تا مایع اضافی از بخش متورم تخلیه شود.

درمان لنف ادم دست و بازو با شاک ویو

شاک ویو تراپی برون‌اندامی (ESWT) ورم و فیبروز یا فساد پوست را بدون ایجاد عوارض جدی کاهش می‌دهد. شاک ویو تراپی را می‌توان در کنار طب فیزیکی پیچیده و ضدگرفتگی برای درمان لنف ادم انجام داد.

ماساژ رتروگراد

ماساژ رتروگراد یا عقب‌گرد زمانی توصیه می‌شود که عدم‌فعالیت یا حرکت نکردن علت ورم باشد. ماساژ رتروگراد و مدالیته‌های دیگر برای کمک به برگشت مایعات به کار برده می‌شود. در فیلم آموزشی فوق یکی از ساده‌ترین نمونه‌های ماساژ رتروگراد را می‌بینید که می‌توانید آن را در خانه هم انجام بدهید.

پیشگیری از ورم دست بعد از جراحی پستان

با رعایت چند توصیه می‌توانید احتمال ورم دست بعد از جراحی پستان را کاهش دهید. بسیار مهم است که از بازو و دست‌تان محافظت کنید و مراقب پوست این ناحیه باشید. اقدامات زیر برای پیشگیری از ورم دست بعد از جراحی پستان مفید است:

• پوست‌تان را تمیز نگه دارید و هر روز آن را با روغن یا کرم غیر عطری مرطوب کنید تا پوست در وضعیت خوبی بماند.
• حتی خراش‌ها و بریدگی‌های کوچک را فوراً درمان کنید. زخم را کامل شستشو بدهید و در صورت لزوم با پانسمان مناسب بپوشانید.
• اگر دور بریدگی متوجه نشانه‌های عفونت، مانند سرخی، داغی یا ورم، شدید، فوراً به پزشک عمومی مراجعه کنید.
• سعی کنید هیچ سوزنی، از جمله سوزن آزمایش خون، تزریق، سرم یا طب سوزنی، وارد بازوی سمت درمان‌شده نشود. دستگاه فشار خون‌ را دور بازوی دیگر ببندید.
• هنگام انجام دادن کارهای خانه، باغبانی یا مراقبت از حیوانات دستکش و ساق بلند بپوشید.
• برای جلوگیری از سوختگی از دستکش یا دستگیره استفاده کنید و هنگام آشپزی ساق بلند به دست کنید.
• برای پیشگیری از نیش حشرات از حشره‌کش استفاده کنید. اگر حشره نیش‌تان زد یا نزدیک ناحیه درمان‌شده را گزید، به پزشک مراجعه کنید.
• برای کوتاه کردن ناخن‌ها به‌ جای قیچی از ناخن‌گیر استفاده کنید. کوتیکول ناخن را دستکاری نکنید و نبرید؛ در عوض از کرم کوتیکول استفاده کنید.
• برای تراشیدن موهای زیربغل از ریش‌تراش برقی استفاده کنید. بی‌حسی زیربغل از عوارض شایع است. ممکن است خودتان را با تیغ ببرید، به‌ خصوص اگر جای زخم برجسته‌ای وجود داشته باشد.
• پوست‌تان را زیر نور آفتاب بپوشانید یا کرم ضدآفتاب با SPF حداقل ۳۰ روی پوست‌تان بزنید.

سخن نهایی

ممکن است به دلیل ورم کردن دست‌تان خشم، شرم و ناراحتی شدیدی را احساس کنید. پس از پشت سر گذاشتن مراحل درمان سرطان پستان تحمل کردن و مقابله با لنف ادم واقعاً دشوار و آزاردهنده می‌شود. متخصص لنف ادم حرکات ورزشی بازو و دستی را آموزش می‌دهد که به کاهش ورم دست بعد از جراحی کمک می‌کند. همچنین اگر در معرض خطر ابتلا به لنف ادم باشید، با توصیه‌های مفید به کمک‌تان می‌آید.

به محض مشاهده ورم دست باید به پزشک معالج‌تان مراجعه کنید. ما در کلینیک طیف گسترده‌ای از درمان‌های مختلف را برای ورم بعد از جراحی پستان ارائه می‌دهیم. پس دیگر درمان‌تان را به تأخیر نیدازید و با ما تماس بگیرید.

پرسش‌های پرتکرار

چرا دستم بعد از برداشتن غدد لنفاوی ورم کرد؟

پس از برداشتن غدد لنفاوی زیربغل، در معرض خطر ورم بلندمدت (لنف ادم) دست و بازو خواهید بود. این ورم نتیجه تخلیه نشدن مایع لنفاوی است. احتمال بروز لنف ادم هر زمانی پس از جراحی و پرتودرمانی زیربغل وجود دارد.

چطور ورم زیربغل پس از ماستکتومی را در خانه کاهش بدهم؟

• ورزش: ورزش به تخلیه لنفاوی کمک می‌کند.
• بانداژ: بستن باند کشی یا پوشیدن ساق فشرده‌کننده به حرکت کردن مایع و جلوگیری از جمع شدنش کمک می‌کند.
• تغذیه مناسب و مدیریت وزن
• بالا نگه داشتن بازو
• پیشگیری از عفونت
• ماساژدرمانی

ورم بعد از جراحی چه زمانی نگران‌کننده می‌شود؟

ورم بعد از عمل معمولاً سه تا هفت روز بعد از جراحی به بیشترین حد می‌رسد، سپس به تدریج فروکش می‌کند، به گونه‌ای که پس از گذشت یک یا دو ماه فقط ورم اندکی باقی می‌ماند. اما اگر ورم شدید باشد یا با سرخی یا درد همراه باشد یا عارضه نگران‌کننده دیگری بروز یابد، لازم است به جراح پلاستیک مراجعه کنید.

برطرف شدن ورم پس از ماستکتومی چقدر طول می‌کشد؟

ورم معمولاً شش تا هشت هفته پس از جراحی وجود دارد.

لنف ادم دست از بین می‌رود؟

لنف ادم گاهی مدت کوتاهی پس از درمان سرطان شروع می‌شود؛ به این ورم لنف ادم حاد، موقتی یا کوتاه‌مدت می‌گویند. لنف ادم موقتی معمولاً ظرف چند روز، چند هفته یا چند ماه (تا یک سال) پس از درمان شروع می‌شود، معمولاً خفیف است و خود به ‌خود یا با بهره‌گیری از درمان‌های سبک برطرف می‌شود.