• کمردرد در بارداری، به‌ویژه در مراحل اولیه، مشکل بسیار شایعی است. رباط‌های بدن مادر در دوران بارداری به‌طور طبیعی نرم‌تر و کشیده می‌شود تا بدن برای زایمان آماده شود. این وضعیت تنش و فشار شدیدی را به مفصل‌های کمر و لگن وارد می‌کند که در نهایت به کمردرد منجر می‌شود. همان‌طور که گفته شد بانوان بسیاری در دوران بارداری دچار کمردرد می‌شوند، دلایل ابتلا به کمر درد در دوران بارداری چیست؟ برای مطلع شدن از راهکارهای مدیریت کمر درد در بارداری در ادامه با ما همراه باشید.

علائم همراه با کمر درد در بارداری چیست؟

علائم کمردرد بارداری شباهت بسیاری به علائم کمردرد قبل از بارداری دارد. شایع‌ترین علائم کمردرد در بارداری عبارتند از:

• احساس درد در مرکز پشت بدن
• احساس درد بالا یا کنار خط کمر
• درد بالای استخوان شرمگاهی
• درد در باسن‌ یا ران‌
• دردی که در پاها منتشر شود.
• خشکی یا ناراحتی پس از نشستن یا ایستادن طولانی‌ مدت

علت کمر درد در بارداری چیست؟

دلایل مختلفی باعث می‌شود که بانوان در دوران بارداری به کمردرد مبتلا شوند. شایع‌ترین دلایل کمردرد در بارداری عبارتند از:

افزایش وزن

ستون فقرات به موازات افزایش وزن در دوران بارداری مجبور می‌شود وزن اضافه را تحمل کند. این تغییر به کمردرد دامن می‌زند. وزن جنین در حال رشد و رحم به رگ‌های خونی و عصب‌های لگن و کمر فشار می‌آورد و در نتیجه درد شروع می‌شود.

تغییرات هورمونی

بدن هورمونی به نام ریلاکسین را در دوران حاملگی ترشح می‌کند که اجازه می‌دهد مفصل‌ها و رباط‌های ناحیه لگن شل بشوند، تا بدن مادر برای زایمان آماده شود. همچنین هورمون ریلاکسین می‌تواند باعث شل شدن رباط‌های نگهدارنده ستون فقرات شود. اثر این هورمون در ترکیب با جابه‌جا شدن مفاصل به ناپایداری و درد منجر می‌شود.

تغییر حالت اندامی

حالت اندامی نامناسب، ایستادن یا نشستن طولانی‌ مدت و خم شدن محرک‌های افزایش کمردرد هستند. به‌علاوه مرکز ثقل بدن به موازات رشد رحم و جنین در دوران حاملگی به سمت جلو جابه‌جا می‌شود، حالت اندامی و روش حرکت کردن مادر در اثر این جابه‌جایی تغییر می‌کند. این تغییر وارد شدن تنش به بدن و درد را در پی دارد.

استرس

استرس باعث تنش عضلات کمر می‌شود و به کمردرد یا اسپاسم کمر دامن می‌زند. ممکن است کمردردتان در دوره‌های پراسترس بارداری بیشتر شود.

• حاملگی خارج رحمی همراه با پاره شدن لوله‌های فالوپ: درد شدید کمر و کشاله ران گاهی نتیجه پارگی لوله‌های فالوپ در اثر حاملگی خارج رحمی است. این عارضه یک فوریت پزشکی است و در اوایل بارداری، معمولاً در چند هفته اول یا سه‌ ماهه اول، رخ می‌دهد.
• عفونت و کمردرد: عفونت‌های مجاری ادراری و عفونت کلیه (پیلونفریت) یکی از دلایل کمردرد است. درد معمولاً دردی مداوم و مزمن است که با تب و یا لرز همراه است. این عوارض خطر زایمان زودرس را در برخی بانوان افزایش می‌دهند.
• موقعیت جفت و کمردرد: جفت بافتی است که مواد مغذی را به جنین می‌رساند. مشخص شده است که اگر جفت در پشت قرار بگیرد، احتمال بروز کمر درد در بارداری وجود دارد. جفت در این موارد نزدیک دیواره پشتی رحم قرار دارد.
• بیماری‌های زنان و زایمان مولد کمردرد: این مورد شایع نیست، با این‌ حال بیماری‌های زنان و زایمان خاص مانند سقط جنین خودبه‌خودی، کیست تخمدان، چسبندگی لگن یا رحم، فیبروم یا جمع شدن مایع به کمردرد در دوران بارداری دامن می‌زنند. به‌علاوه کمر درد می‌تواند نشانه زایمان (زودرس یا در موعد مقرر) باشد. این نوع کمر درد عموماً با انقباض‌های رحمی همراه است که به تدریج شدیدتر می‌شود.

• کمردرد مزمن پیش از حاملگی: اگر قبل از بارداری دچار کمردرد مزمن شده‌ باشید، احتمال دارد در دوران بارداری نیز کمر درد را تجربه کنید.

چه موقع به دکتر مراجعه کنم؟

اگر کمردردتان شدید بود یا بیشتر از دو هفته طول کشید، به پزشک مراجعه کنید. کمردرد گاهی نشانه زایمان زودرس یا عفونت رحم است. اگر کمردرد با خونریزی واژن، احساس درد هنگام ادرار یا نشانه‌های زایمان زودرس همراه بود، بلافاصله نزد پزشک بروید. چنانچه علاوه بر کمردرد عوارض زیر را نیز تجربه کردید، فوراً به پزشک مراجعه کنید:

• بی‌حسی و ضعف: درد شدید، بی‌حسی یا ضعف پاها گاهی نشانه ابتلا به عارضه درد سیاتیک است. هرچند درد سیاتیک شایع نیست، علائم آن مشابه کمردرد معمولی است. در هر حال تحت فشار قرار گرفتن عصب سیاتیک می‌تواند باعث پادردی شود که شدیدتر از کمردرد است. این درد پشت زانو و در پاها و انگشتان پا حس می‌شود و با گزگز، بی‌حسی یا ضعف همراه است. اگر در یک یا هر دو پا احساس ضعف کردید یا پاها، کشاله ران، مثانه یا مقعد‌تان بی‌حس شد، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
• تب و درد مداوم: تب همراه با درد مداوم کمر و پهلوها می‌تواند نشانه عفونت کلیه یا مثانه یا مشکلات مجاری ادراری باشد. این مشکلات به توجه و درمان فوری با آنتی‌بیوتیک نیاز دارند. اگر علاوه بر کمردرد، هنگام ادرار احساس درد کردید، ادرارتان خون‌آلود بود یا تب یا لرز داشتید، فوراً نزد پزشک بروید.

درمان کمر درد در بارداری

درمان‌های رایج برای کمردرد بارداری را در این بخش توضیح می‌دهیم.

درمان دارویی

اگر کمردرد بارداری شدید یا مداوم باشد، پزشک توصیه می‌کند که دارو برای درمان التهاب و رفع علائم مصرف کنید. مصرف استامینوفن برای اکثر بانوان در دوران بارداری ایمن است؛ با این‌ حال مصرف آسپرین و دیگر داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب معمولاً توصیه نمی‌شود. پزشکان مسکن‌های دیگر یا داروهای شل‌کننده عضله را در بعضی موارد تجویز می‌کنند. پزشک ایمن‌ترین دارو را در مناسب‌ترین دوز تجویز می‌کند. پیش از مصرف هر نوع مسکن در دوران بارداری حتماً با پزشک مشورت کنید.

فیزیوتراپی

ورزش منظم عضلات را تقویت می‌کند، انعطاف‌پذیری را افزایش و فشار روی ستون فقرات را کاهش می‌دهد.

هیچ ورزشی را بدون مشورت با متخصص طب فیزیکی شروع نکنید. چون حرکات ورزشی با توجه به شرایط خاص‌تان تجویز می‌شوند.

ورزش گربه

انجام دادن حرکات کششی در دوران بارداری به بهبود حال‌تان، به‌ویژه در ماه‌های آخر بارداری کمک می‌کند. حرکات ورزشی کمر، مانند این حرکت کششی برای تسکین کمردرد مفید است.

چهار دست و پا روی زمین قرار بگیرد، به گونه‌ای که سرتان هم‌راستا با ستون فقرات باشد. شکم‌تان را به سمت داخل بکشید و کمرتان را کمی گرد کنید. چند ثانیه در این حالت بمانید و سپس شکم و کمرتان را شل کنید. کمرتان را حتی‌الامکان صاف نگه دارید. نگذارید کمرتان خم شود. تعداد دفعات انجام حرکت را به تدریج به ۱۰ بار برسانید.

حالت بچه

این حرکت کششی رو به عقب را برای کشش کمر، لگن و ران‌ها امتحان کنید. چهار دست و پا روی زمین قرار بگیرید، بازوها را صاف نگه دارید و دست‌ها را مستقیماً زیر شانه‌ها بگذارید. تا جایی‌ که به زانوها فشار نمی‌آید، بدن را به سمت پاشنه‌ها جمع کنید. سر را به سمت زانوها ببرید و بازوها را کشیده نگه دارید. چند ثانیه در این حالت بمانید، سپس به موقعیت اولیه برگردید. تعداد دفعات انجام حرکت را به تدریج به ۱۰ بار برسانید.

کشش عضلات کمر با استفاده از توپ بدنسازی

حرکت کششی رو به عقب را می‌توانید با توپ بدنسازی انجام بدهید. روی زانوها قرار بگیرید، بازوها را صاف نگه دارید و دست‌ها را مانند شکل روی توپ تناسب اندام بگذارید. به آرامی تا جایی که به زانوها فشار نیاید، به سمت پاشنه‌ها رو به عقب بروید. چند ثانیه در این حالت بمانید، سپس به موقعیت اولیه برگردید. تعداد دفعات انجام حرکت را به تدریج به ۱۰ بار برسانید.

چرخش بالاتنه

این چرخش عضلات کمر و بالاتنه را تحت کشش قرار می‌دهد. چهارزانو روی زمین بنشینید. پای راست را با دست چپ نگه دارید. سپس دست راست را پشت سرتان ببرید و بالاتنه را به آرامی به سمت راست بچرخانید. چند ثانیه در این حالت بمانید، سپس به موقعیت اولیه برگردید. جای دست‌ها را عوض کنید و حرکت را برای سمت دیگر تکرار کنید. تعداد دفعات انجام حرکت را برای هر دو طرف به تدریج به ۱۰ بار برسانید. اگر نشستن روی زمین برای‌تان راحت نیست، روی تشک یا حوله بنشینید.

الکتروتراپی

این روش شامل مجموعه درمان‌هایی می‌شود که در آن‌ها از جریان برق برای کاهش درد استفاده می‌شود. الکتروتراپی به شرط درست انجام شدن، برای بانوان باردار ایمن است و عوارض جانبی را به جنین تحمیل نمی‌کند. اصل الکتروتراپی این است که جریان‌ خفیف برق از راه پوست به بدن بیمار انتقال داده می‌شود. به‌ این‌ ترتیب فرایند التیام‌بخشی عضلات تحریک می‌شود یا از انتقال سیگنال‌های عصبی الکتریکی که تحمل درد را به مغز اطلاع می‌دهد، جلوگیری می‌شود.

ماساژ تراپی

ماساژدرمانی کمردرد بارداری را تسکین می‌دهد. ماساژ گردش جریان خون و لنفاوی را بهبود می‌دهد، در نتیجه ورم کمتر می‌شود و اسپاسم و گرفتگی عضلات و کمردرد میوفاشیال تسکین می‌یابد.

بیوفیدبک

این روش را می‌توان در نهایت ایمنی در دوران بارداری انجام داد، بدون آن‌ که مادر و جنین دچار عوارض جانبی مهمی بشوند. بیوفیدبک روش کنترل کردن کارکرد اندام‌ها را به بیمار آموزش می‌دهد و علائم درد کمر، گردن، عصب‌ها و … را در بسیاری از موارد کاهش می‌دهد.

کمربند بارداری

بستن کمربند بارداری، درد کمربند لگنی دور بخش میانی پشت بدن و مفصل‌های ران را تسکین می‌دهد. این شکم‌بند نگهدارنده در واقع همان کار رباط‌ها، عضله‌ها و فاسیاهای ناحیه کمربند لگنی را انجام می‌دهد. البته بانوان باردار نباید کمربند را همیشه ببندند، چون به‌ این‌ ترتیب عضلات از کار می‌افتند و بازآموزی‌شان پس از زایمان ضرورت می‌یابد.

درمان‌های خانگی

درمان‌های خانگی زیر به تسکین کمردرد بارداری کمک می‌کند:

• گرمادرمانی و سرمادرمانی: گرمادرمانی و سرمادرمانی کمر برای تسکین درد مفید است. کمپرس سرد را در صورت لزوم تا ۲۰ دقیقه روی موضع دردناک بگذارید. پس از دو یا سه روز از گرما استفاده کنید، پد گرمایی یا بطری آب گرم را روی موضع دردناک قرار بدهید. مراقب باشید شکم‌تان را در دوران بارداری گرم نکنید.
• هر روز پیاده‌روی کنید: ورزش روزانه را با اجازه پزشک معالج‌تان به برنامه روزانه‌تان اضافه کنید تا کمرتان قوی‌تر شود.
• ماساژ: از همسرتان بخواهید ناحیه دردناک را به آرامی ماساژ بدهد.

آیا کمر درد در بارداری قابل پیشگیری است؟

می‌توانید با پرهیز از انجام بعضی کارها یا تغییر روش فعالیت‌تان از کمرتان در دوران بارداری محافظت کنید. این پرهیزها یا تغییرها در ماه‌های آخر بارداری مهم‌تر می‌شود.

• بارهای سنگین بلند نکنید: اگر مجبور شدید بار سنگینی بلند کنید، زانوهای‌تان را خم کنید، کمرتان را صاف نگه دارید و عضلات کف لگن و شکم را منقبض کنید. دقت کنید وسیله‌ای که بلند می‌کنید، نزدیک بدن بماند. بگذارید فرزند نوپای‌تان خودش بالا بیاید و در آغوش‌تان قرار بگیرد یا سوار ماشین شود یا به‌جای بلند کردن کودک از حالت ایستاده، با فشار بر روی زانو (حالت اسکات) این کار را انجام دهید.
• همواره حالت اندامی صحیح را رعایت کنید: سعی کنید لگن را متقارن نگه دارید. به گونه‌ای بایستید که وزن‌تان به‌طور یکنواخت بین دو پا تقسیم شود، کمرتان را صاف نگه دارید و لگن‌تان را به سمت زیر کمر جمع کنید. برای مدتی طولانی نایستید. صاف بنشینید، به گونه‌ای که باسن در عقب صندلی قرار بگیرد؛ پاها را در صورت لزوم روی چهارپایه بگذارید.
• از انجام دادن فعالیت‌های آسیب‌زننده به کمر خودداری کنید: این فعالیت‌ها شامل خم شدن یا چرخیدن، بالا رفتن از نردبان یا بالا رفتن از سربالایی‌های با شیب تند می‌شود.
• هنگام دراز کشیدن مراقب باشید: به پهلو بخوابید و بالشی را بین زانوها بگذارید. برای پایین آمدن از تخت زانوها را به هم بچسبانید و به پهلو بغلتید. سپس همان‌طور که پاها را پایین می‌آورید و روی زمین می‌گذارید، بازوها را تکیه‌گاه بدن کنید.
• کفش پاشنه‌کوتاه (نه بدون پاشنه) بپوشید: کفش‌های پاشنه‌کوتاه به خوبی از قوس کف پا محافظت می‌کنند. کفش پاشنه‌بلند یا تخت نپوشید.

خوابیدن روی تشک سفت برای پیشگیری از کمردرد یا تسکین آن مفید است. اگر تشک‌تان بیش از حد نرم است، یک ورقه تخته چوبی نازک یا فیبر را زیرش بگذارید تا سفت‌تر شود.

پرسش‌های پرتکرار

کمردرد در کدام ماه‌های بارداری شایع‌تر است؟

کمردرد معمولاً بین ماه‌های پنجم تا هفتم بارداری شروع می‌شود، هرچند کمردرد گاهی زودتر، از هفته هشتم تا دوازدهم نیز آغاز می‌شود.

برطرف شدن کمردرد بارداری چقدر طول می‌کشد؟

ممکن است کمردرد بارداری بعد از مدتی برطرف شود، اما معمولاً پس از زایمان تسکین پیدا می‌کند.

برای این که در دوران بارداری دچار کمردرد نشوم، چطور باید بنشینم؟

روش‌های زیر به تسکین کمردرد بارداری در زمان نشستن کمک می‌کنند:

• برای مدتی طولانی نایستید یا ننشینید.
• روی صندلی ارگونومیک با پشتی نگهدارنده بنشینید، یا بالش کوچکی را پشت کمرتان بگذارید.

کمردرد بارداری غالباً بیشتر در کدام ناحیه حس می‌شود؟

بیشتر به مفصل‌های پایین کمر و لگن فشار می‌آورد.

کمردرد در دوران بارداری نگران‌کننده است؟

اگر کمردردتان شدید است، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. کمر درد بارداری در حالت‌های دیگر نگران‌کننده نیست.