درد دنبالچه اختلالی است که امروزه در افراد در هر سنی دیده می‌شود. در برخی موارد علائم شدید یا درد مزمن مشاهده می‌شود که بر زندگی افراد تأثیر منفی می‌گذارد. اگرچه درد دنبالچه معمولاً بدون جراحی قابل درمان است، درمان جراحی ممکن است در موارد نادر ضروری باشد.

درد دنبالچه چیست؟

استخوان دنبالچه که نقطه انتهایی ستون فقرات است، یک ساختار استخوانی مثلثی است که از مفصل بندی ۲-۵ استخوان تشکیل می‌شود. عملکرد اصلی دنبالچه ایجاد ارتباط بین بافت، عضله و تاندون‌ها است. درد دنبالچه که به نام کوکسیگودینیا نیز شناخته می‌شود به دلایل مختلفی در این ناحیه ایجاد می‌شود.

افتادن روی لگن، ضربه به این ناحیه یا بیماری‌های مختلف می‌تواند باعث درد در دنبالچه شود. احساس درد با شدت‌های مختلف ممکن است بسته به جراحات، شکستگی یا له شدن احساس شود. مطالعات نشان داده است که این بیماری در مردان ۵ برابر کمتر از زنان است. یکی از مهم‌ترین دلایل این امر این است که ساختار لگن زنان بسیار گسترده‌تر از مردان است. به همین علت استخوان دنبالچه در برابر ضربه آسیب پذیرتر است. در عین حال، تمرکز حرکات نوزاد در این ناحیه در هنگام تولد نیز ممکن است باعث درد شود. زنان همچنین ممکن است درددنبالچه را در طول دوره‌های قاعدگی تجربه کنند.

چه چیزی باعث درد دنبالچه می‌شود؟

درد دنبالچه می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. علاوه بر زمین خوردن و صدمات، بیماری‌های مختلفی مانند تومورها و عفونت‌ها نیز باعث ایجاد درد در این ناحیه می‌شوند که برخی از علل درد دنبالچه به شرح زیر است:

• ضربه زدن به دنبالچه یا استخوان‌ها ایستادن طولانی مدت
• اضافه وزن
• نشستن در وضعیت نامناسب فشرده سازی عصب
• اختلالات ستون فقرات
• ناهنجاری‌های مادرزادی دنبالچه
• تومور
• عفونت
• فتق دیسک
• التهابات غشای استخوان
• عمل‌های جراحی
• مشکلات زنان و زایمان
• اختلال عملکردی در کف لگن
• بلند کردن وسایل یا بارهای بسیار سنگین
• بی حرکت ماندن برای مدت طولانی
• صدمات وارده در حین زایمان برای زنان

ضربه‌هایی که در اثر افتادن مستقیم روی این ناحیه وارد می‌شود یکی از شایع‌ترین علل درد است. ضربه در هنگام زمین خوردن ممکن است باعث آسیب بافت، عضله و استخوان، شکستگی یا جراحت در این ناحیه شود. افتادن روی لگن به خصوص در حین انجام ورزش یکی از علل شایع درد است، علاوه بر این، درد ناشی از نشستن طولانی مدت روی زمین سفت گاهی اوقات به دلیل التهاب در غشای استخوان ایجاد می‌شود که به آن پریوستوم نیز می‌گویند. در برخی موارد، حملات عصبی رخ می‌دهد.

 یک گروه عصبی به نام شبکه عصبی در استخوان خاجی تحتانی و در سراسر این ناحیه وجود دارد. تماس این اعصاب با سطح سخت نیز ممکن است باعث درد شود. وضعیت وزن افراد نیز ممکن است یکی از دلایل مهم درددنبالچه باشد. افراد دارای اضافه وزن ممکن است هنگام نشستن فشار زیادی را در ناحیه دنبالچه احساس کنند. برعکس، در افراد بسیار لاغر، هیچ لایه چربی برای محافظت از این ناحیه وجود ندارد. در این صورت ممکن است استخوان دنبالچه آسیب ببیند.

علت درد دنبالچه در دوران بارداری چیست؟

به خصوص در بارداری دوم و بعدی، زنان ممکن است در این ناحیه به دلیل فشار نوزاد بر روی دنبالچه دچار درد شوند. این درد که در ماه‌های اول بارداری احساس می‌شود ممکن است در ۳ ماه آخر شدیدتر شود. مهم‌ترین دلیل این امر تغییرات هورمونی است. برخی از هورمون‌های ترشح شده در دوران بارداری باعث شل شدن مفاصل می‌شوند تا ماهیچه‌ها برای تولد نوزاد آماده شوند. این وضعیت ممکن است باعث درد استخوان دنبالچه شود. برخی از علل درد دنبالچه که در دوران بارداری رخ می‌دهد به شرح زیر است:

• حرکات اجباری مانند عطسه یا سرفه
• یبوست
• بلند کردن یک وسیله سنگین
• افتادن یا ضربه‌ای به دنبالچه
• رابطه جنسی
• داشتن مشکلاتی در زایمان‌های قبلی
• نشستن طولانی مدت روی یک سطح سخت

علائم درد در ناحیه دنبالچه چیست؟

علائم و شدت درد دنبالچه ممکن است بسته به علت درد از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. نشانه های شایع به شرح زیر است:

• درد و احساس درد هنگام لمس ناحیه دنبالچه
• آسیب بافتی قابل مشاهده یا زخم در ناحیه در صورت ضربه یا افتادن
• درد در هنگام اجابت مزاج
• برای زنان در حین رابطه جنسی احساس درد در ناحیه دنبالچه
• درد شدید هنگام ایستادن

علامت رایج درددنبالچه معمولاً در حالت نشسته رخ می‌دهد. افراد ممکن است در ناحیه دنبالچه احساس درد کنند، به خصوص در صورت تماس با سطح غیر سخت. اگر بیماری دیگری در زمینه درددنبالچه وجود داشته باشد، در چنین مواردی ممکن است درد در پاها نیز احساس شود. در برخی افراد، شدت علائم خفیف ممکن است افزایش یابد. شدت درد دنبالچه ممکن است به طور ناگهانی در حین فعالیت‌ها و حرکاتی مانند رانندگی، دوچرخه سواری، خم شدن و بالا رفتن از پله‌ها افزایش یابد.

تشخیص

تشخیص درد دنبالچه با کمک معاینه فیزیکی و روش‌های تصویربرداری انجام می‌شود. پزشک متخصص ممکن است در حین معاینه فیزیکی، استخوان دنبالچه بیماران را به صورت دستی معاینه کند. حتی اگر هیچ آسیب قابل مشاهده‌ای وجود نداشته باشد، اگر بیمار هنگام اعمال فشار به ناحیه احساس درد کند، شک به کوکسیگودنیا وجود دارد. در طی معاینه دستی راست روده، تحرک دنبالچه، موقعیت لگن و آسیب دیدن اندام‌های داخلی بررسی می‌شود. در صورت وجود درد در راست روده و دنبالچه در معاینه دستی احتمال ایجاد دنبالچه در نظر گرفته می‌شود. برای تشخیص درد دنبالچه که ناشی از ضربه یا افتادن نباشد باید از روش‌های تصویربرداری استفاده کرد. از طریق روش‌های تصویربرداری مانند اشعه ایکس، رزونانس مغناطیسی (MRI) و توموگرافی کامپیوتری (CT) مشخص می‌شود که آیا التهاب یا تومور در ناحیه دنبالچه وجود دارد یا خیر.

رزونانس مغناطیسی مرجح‌ترین روش تصویربرداری در بین این روش‌ها است. با روش MRI نه تنها تومورها یا عفونت‌ها، بلکه شکستگی استخوان، ترک، جراحت و هرگونه آسیب به بافت‌های اطراف نیز قابل مشاهده است و در مواردی که التهاب غشای استخوان یا تومور تشخیص داده شود، ماده حاجب به بیماران داده می‌شود و تصاویر گرفته می‌شود. به این ترتیب ناحیه دنبالچه با جزئیات کامل نمایش داده می‌شود.

درمان درد دنبالچه

درمان درد دنبالچه با توجه به علت درد، شدت آن و وضعیت سلامت عمومی بیماران برنامه ریزی می‌شود. فیزیوتراپی، تزریق موضعی و مداخلات جراحی از جمله روش‌های اساسی درمان هستند. روش‌های پزشکی معمولا برای کاهش یا از بین بردن کامل درد استفاده می‌شود. همچنین بخشی از برنامه درمانی است. فیزیوتراپی یکی از روش‌های درمانی رایج برای درد دنبالچه است. بسته به علت و شدت درد، می‌توان در حین فیزیوتراپی از کف لگن حمایت کرد یا ماهیچه‌های مجاور دنبالچه را تقویت کرد. در عین حال ممکن است به بیماران توصیه شود که برای کاهش شدت درد ورزش کنند. تکنیک دستکاری تحت بیهوشی تکنیکی است که اخیراً در این بیماری به طور مکرر مورد استفاده قرار می گیرد و به طور کلی نتایج رضایت بخشی دارد.

در این روش بیمار با بیهوشی خفیف حدود ۵ دقیقه به خواب می‌رود. فردی که این عمل را انجام می‌دهد با لمس رکتوم دستکاری خاصی را از داخل روی ناحیه دنبالچه انجام می‌دهد و در پایان عمل ممکن است تزریق به ناحیه مربوطه انجام شود. شاید بتوان مشکل را بدون جراحی و با نتایج موفقیت آمیز ۷۰ تا ۸۰ درصد حل کرد. کاربردهای تزریق موضعی نیز برای درد موثر است. داروهای حاوی استروئید یا غیر استروئیدی به بیماران تزریق می‌شود. روش‌های تزریق به کاهش یا توقف کامل درد کمک می‌کند و عضلات را در طول برنامه‌های فیزیوتراپی آرام می‌کند. از هر روشی که استفاده شود، استفاده بیمار از حلقه‌های مخصوص نشستن برای مدت معینی، میزان موفقیت درمان‌ها را افزایش می‌دهد، در برخی موارد، علت درد دنبالچه یک بیماری زمینه‌ای متفاوت است. هنگامی که چنین بیماری تشخیص داده می‌شود، ابتدا برنامه درمانی بر اساس این بیماری ساخته می‌شود.

بواسیر و درد دنبالچه

بیماری‌هایی مانند هموروئید می‌تواند باعث درددنبالچه همراه با یبوست شود. در این صورت ابتدا بواسیر درمان می‌شود و بررسی می‌شود که آیا درد دنبالچه از بین می‌رود یا خیر، اگرچه روش‌های جراحی به ندرت ترجیح داده می شود، اما در درمان بیماری‌های مختلف که باعث درد دنبالچه می‌شوند موثر است. موارد فتق دیسک یا آسیب کف لگن، مداخله جراحی برای تسکین درد انجام می‌شود. در برخی موارد ممکن است بخشی از دنبالچه در طی جراحی برداشته شود.

چگونه درددنبالچه را تسکین دهیم؟

در برخی بیماران، درددنبالچه تنها با علائم خفیف خود را نشان می‌دهد. درد خفیف را می‌توان با روش‌هایی که می‌توان قبل از معاینه به کار برد، تسکین داد. برای کاهش درد می‌توان از داروهای مسکن و کرم‌های موضعی بدون نسخه استفاده کرد. استفاده از کمپرس سرد و گرم با هم به کاهش درد نیز کمک می‌کند. خطر التهاب را کاهش می‌دهد و جریان خون را بهبود می‌بخشد در این روش تسریع کننده ابتدا باید کمپرس گرم به مدت تقریبی ۱۵ دقیقه و سپس کمپرس سرد به مدت ۱۵ دقیقه اعمال شود.

در صورت درد ناشی از صدمات عضلانی یا نشستن طولانی مدت روی یک سطح سخت می‌توان ناحیه اطراف دنبالچه را ماساژ داد. همچنین انجام ورزش‌هایی مانند یوگا و پیلاتس در سطح مبتدی نیز به آرامش عضلات کمک می‌کند. در برخی موارد، افراد ممکن است از ترس افزایش درد از ورزش یا حرکت اجتناب کنند. در واقع بی تحرکی می‌تواند اثر معکوس داشته باشد و باعث مزمن شدن درد شود. بنابراین عضلات اطراف دنبالچه باید با تمرینات سبک تمرین شوند.

برای کسانی که پشت میز کار می‌کنند یا بیشتر روز را بدون وقفه نشسته می‌گذرانند بهتر است که پیاده روی کوتاه انجام دهند. در مواردی که درددنبالچه ناشی از اختلالات مقعدی مانند بواسیر باشد، حمام نمک و نشستن روی بالشت‌های مخصوص به کاهش درد کمک می‌کند. بالشت‌های مخصوص هموروئید به شکل دونات از فشار به اطراف دنبالچه جلوگیری می‌کند.