نوروپاتی دیابتی یک عارضه شایع در افراد مبتلا به دیابت است که به علت آسیب به سیستم عصبی اتونوم و حسی ایجاد می‌شود. این مشکل معمولاً ناشی از نوسانات قند خون و آسیب به عروق خونی در طولانی‌مدت است. افراد مبتلا به نوروپاتی دیابتی ممکن است از علائم مختلفی رنج ببرند، از جمله درد، سوزش، تنبلی، سردی، یا تغییرات در حساسیت نسبت به لمس و درد. علاوه بر این، نوروپاتی می‌تواند به مشکلات دیگری مانند ضعف عضلات، مشکلات گوارشی، و مشکلات ناشی از آسیب به عروق خونی منجر شود. درمان نوروپاتی دیابتی اغلب شامل کنترل موثر قند خون، مصرف داروهای مسکن درد، داروهای ضد التهاب و آنتی‌دپرسانت‌ها، فیزیوتراپی، تغییرات در رژیم غذایی و ورزش می‌شود.

نوروپاتی دیابتی چیست؟

نوروپاتی دیابتی سندرم‌های مختلف اعصاب آسیب دیده به دلیل سطح بالای قند خون در قسمت‌های مختلف بدن را پوشش می‌دهد. بنابراین، برخی از عملکردهای بدن که توسط اعصاب کنترل می‌شوند، دیگر کار نمی‌کنند. هنگامی که بیش از یک عصب تحت تأثیر قرار می‌گیرد، متخصصان از پلی نوروپاتی صحبت می‌کنند. اعصاب، مانند کابل‌های الکتریکی، مغز ما را به ماهیچه‌ها، حسگرهای پوست و سایر اندام‌ها متصل می‌کنند. مغز سیگنال‌های کنترلی را از طریق اعصاب به کوچک‌ترین قسمت‌های بدن منتقل می‌کند. حسگرهای کوچکی در پوست ما وجود دارد که احساسات را از طریق مسیرهای عصبی به مغز منتقل می‌کند.

بیماری‌های عصبی ناشی از دیابت در قسمت‌های مختلف سیستم عصبی دیده می‌شود. بر این اساس، علائم بیماری ممکن است متفاوت ظاهر شوند. به طور کلی ۲ نوع وجود دارد:

• پلی نوروپاتی دیابتی محیطی: (اعصاب مسئول حرکت عضلات و احساس لمس پوست تحت تأثیر قرار می‌گیرند)
• نوروپاتی دیابتی رویشی: (اعصابی که اندام‌های بدن را کنترل می‌کنند تحت تأثیر قرار می‌گیرند)

بسته به ناحیه آسیب دیده، بیماران دچار بی حسی یا درد می‌شوند. هضم یا ضربان قلب نیز ممکن است تحت تأثیر نوروپاتی باشد. اما در مراحل اولیه بیماری، خود بیماری اغلب مورد توجه قرار نمی‌گیرد. مدیریت خوب قند خون و سبک زندگی سالم از نوروپاتی در دیابت نوع ۱ جلوگیری می‌کند. با این حال، هنگامی که علائم مشاهده می‌شود، باید توسط پزشک بررسی شود. در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲، نوروپاتی به طور مستقیم قابل پیشگیری نیست. بسته به سندرم ممکن است گزینه‌های درمانی مختلفی تجویز شود.

انواع نوروپاتی دیابتی

نوروپاتی دیابتی یک بیماری عصبی است که می‌تواند انواع مختلفی داشته باشد. این انواع ممکن است بر اساس نوع عصبی که تحت تأثیر قرار می‌گیرد یا علائمی که نشان می‌دهد متفاوت باشند. انواع شایع نوروپاتی دیابتی عبارتند از:

نوروپاتی محیطی

این نوع از نوروپاتی خود را با بی‌حسی، گزگز، سوزش و گرفتگی نشان می‌دهد که ابتدا پاها و ساق‌ها و سپس دست‌ها و بازوها را درگیر می‌کند و سپس ضعف عضلانی، از دست دادن رفلکس‌ها، عدم تعادل و از دست دادن هماهنگی ممکن است ایجاد شود.

نوروپاتی اتونومیک

مشکلات مثانه (بی اختیاری ادرار یا مشکل در ادرار کردن)، یبوست یا اسهال غیرقابل کنترل، مشکلات معده (تهوع-استفراغ، نفخ)، اختلال تعریق، تپش قلب در حالت استراحت، افت ناگهانی فشار خون هنگام ایستادن، اختلال نعوظ در مردان، مشکلات واژن در زنان ممکن است علائمی مانند خشکی ایجاد کند.

رادیکولپلکسوپاتی

در دیابت نوع ۲ و افراد مسن شایع‌تر است و معمولاً با درد یک طرفه در عضلات ران همراه است و به دنبال آن ضعف (باعث ایجاد مشکل در بلند شدن از حالت نشسته) و آتروفی عضلانی می‌شود. در بیشتر موارد، پس از بدتر شدن، حداقل بهبود نسبی در طول زمان انتظار می‌رود.

مونونوروپاتی

درگیری یک عصب محیطی در صورت یا اندام وجود دارد، اغلب به طور ناگهانی شروع می‌شود و می‌تواند دردناک باشد. ممکن است در عرض چند هفته یا چند ماه خود به خود برطرف شود.

علائم نوروپاتی دیابتی چیست؟

در ابتدای بیماری علائمی مانند بی حسی خفیف، گزگز، سوزش و سردی دست و پا مشاهده می‌شود، در حالی که در موارد پیشرفته علائمی مانند درد شدید، تغییر رنگ در پوست و تحلیل عضلات اضافه می‌شود. در موارد پیشرفته‌تر، علائمی به نام نوروپاتی اتونوم دیابتی که بر اندام‌های داخلی مانند معده، روده و قلب تأثیر می‌گذارد، ظاهر می‌شوند. آسیب به رشته‌های عصبی خودمختار و درد قلب و سکته‌های قلبی که بیمار متوجه آن‌ها نمی‌شود که سکته قلبی خاموش نامیده می‌شود، از موارد نادری است که در سیر دیابت با آن‌ها مواجه می‌شود. در نوروپاتی دیابتی، سیستم عصبی محیطی می‌تواند به طرق مختلف تحت تاثیر قرار گیرد. نوعی که هم اعصاب حسی و هم اعصاب حرکتی را تحت تاثیر قرار می‌دهد، بیشتر در دست‌ها و پاها (دیستال)، نوع متقارن دیده می‌شود. شکایات و علائمی که ممکن است در نوروپاتی دیابتی دیده شوند عبارتند از:

• بی حسی، سوزش، سردی، سوزن و سوزن در دست‌ها و پاها، از نوک انگشتان شروع می‌شود.
• تحلیل رفتن عضلات دست و پا
• حالت تهوع
• استفراغ
• یبوست
• اسهال شبانه
• تیرگی و احساس غش به دلیل افت فشار خون هنگام ایستادن ناگهانی (افت فشار خون ارتواستاتیک)
• مشکل در ادرار کردن (بی اختیاری یا ناتوانی در انجام این کار)
• مشکلات مثانه
• مشکلات نعوظ در مردان، اختلالات جنسی در زنان
• کاهش وزن

نوروپاتی دیابتی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص نوروپاتی دیابتی با تاریخچه بیماری و معاینه دقیق عصبی انجام می‌شود. در طول معاینه فشار خون، ضربان قلب، قدرت عضلانی، اختلال حسی سطحی (لمس، درد و دما)، لرزش و وضعیت مفصل بررسی می‌شود. اگر پزشک لازم بداند، ممکن است آزمایش‌های اضافی زیر لازم باشد.

آزمایش هدایت عصبی (EMG)

با مطالعه خواص هدایت الکتریکی اعصاب حرکتی و حسی در اندام‌های فوقانی و تحتانی، پلی نوروپاتی محیطی یا درگیری عصب منفرد را می‌توان با تغییر در زمان‌های هدایت و قدرت سیگنال الکتریکی ارسالی این اعصاب نشان داد. در حالی که این مطالعات اطلاعاتی در مورد عملکرد رشته‌های عصبی با قطر ضخیم ارائه می‌دهند، اطلاعاتی در مورد رشته‌های عصبی نازک ارائه نمی‌دهند. بنابراین، EMG طبیعی وجود نوروپاتی محیطی را رد نمی‌کند. در مواردی که مشکوک به درگیری فیبر با قطر کوچک است، باید آزمایشات تکمیلی انجام شود.

تغییرات ضربان قلب و اندازه گیری عملکرد تعریق

این اندازه گیری‌ها می‌تواند توسط پزشک در طول معاینه اندازه گیری شود. تغییرات ضربان قلب را می‌توان در حالی که بیمار دراز کشیده، ایستاده، سریع نفس می‌کشد و با نفس‌های عمیق زور می‌زند، تعیین کرد. در حضور نوروپاتی اتونومیک، ضربان قلب که معمولاً در این حالت‌های فیزیولوژیکی متفاوت است، تغییرپذیری خود را از دست می‌دهد و در همه موارد مقادیر مشابهی می‌دهد. اگر تصور شود که ممکن است شمارش نادرست در طول معاینه وجود داشته باشد، آزمایش RR که معادل آزمایشگاهی این آزمایش است، ممکن است درخواست شود. این آزمایش در اکثر آزمایشگاه های EMG موجود است.

عملکرد مثانه

در نوروپاتی دیابتی، مشکلاتی در عملکرد مثانه، یعنی در تخلیه مثانه رخ می‌دهد. به طور خاص، تخلیه کامل مثانه از طریق ادرار امکان پذیر نیست. عملکرد تخلیه مثانه را می‌توان با روش‌های یورودینامیک و سونوگرافی شکم پس از تخلیه ادرار اندازه گیری کرد.

بیوپسی عصبی

این یک روش تشخیصی است که به ندرت برای نشان دادن آسیب به اعصاب محیطی استفاده می‌شود. اما در تشخیص نوروپاتی دیابتی جایگاه محدودی دارد.

بیوپسی پانچ پوست

این یک روش خاص است که در آن تعداد و تراکم انتهای عصب در اپیدرم تعیین می‌شود. به دلیل دشواری‌های تکنیک، در کشور ما زیاد مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.

درمان نوروپاتی دیابتی

درمان اصلی نوروپاتی دیابتی کنترل دیابت است. به عبارت دیگر تنظیم خوب قند. داروهایی مانند ضد تشنج در بیمارانی که احساس شوک الکتریکی را تجربه می‌کنند و سولفات کینین در گرفتگی‌های دردناک می‌توانند برای کنترل درد استفاده شوند. اخیراً اسید آلفا لیپولیک نتایج رضایت بخشی را ارائه کرده است. این درمان‌ها عموماً درمان‌های طولانی مدت هستند. درمان نوروپاتی دیابتی وابسته به نوع و شدت آسیب اعصاب است که شامل تغییرات در عملکرد حسی و حرکتی می‌شود. روش‌های درمانی برای مدیریت نوروپاتی دیابتی شامل اقدامات زیر می‌‌شود:

مراقبت و مشاوره پزشکی

برای مراقبت از عوارض نوروپاتی دیابتی، مشاوره با پزشک یا متخصص دیابت ضروری است. این افراد می‌توانند راهنمایی در مورد روش‌های محافظتی برای جلوگیری از آسیب پا و دیگر مشکلات نوروپاتی ارائه دهند.

داروها

برخی داروها مانند آنتی‌دپرسانت‌ها، ضد التهاب‌ها، مسکن‌ها و داروهای ضداستفراغ ممکن است برای کاهش درد و عوارض نوروپاتی دیابتی تجویز شوند. مصرف داروها تنها با توصیه و نظارت پزشک است.

مراقبت پا

افراد دیابتی باید مراقبت ویژه‌ای از پاهای خود داشته باشند. این وضعیت شامل پوشیدن کفش و جوراب مناسب و جلوگیری از زخم‌ها و التهاب‌های پوستی است.

کنترل قند خون

حفظ سطح قند خون در محدوده مطلوب از اهمیت بالایی برخوردار است. مدیریت موثر قند خون می‌تواند به کاهش ریسک نوروپاتی و بهبود علائم مرتبط کمک کند.

فیزیوتراپی و تمرینات فیزیکی

تمرینات فیزیکی منظم و فیزیوتراپی می‌تواند به تقویت عضلات، افزایش قدرت و انعطاف پذیری، و کاهش درد و ناراحتی کمک کند.

تغییرات رژیم غذایی

رژیم غذایی سالم و متنوع که شامل میوه‌ها، سبزیجات، محصولات کامل غلات و مواد غذایی با فیبر بالا است می‌تواند به مدیریت قند خون و کاهش عوارض نوروپاتی دیابتی کمک کند.

مراقبت از عوارض دیگر

برخی افراد ممکن است با عوارض دیگری همچون مشکلات گوارشی، اختلالات جنسی، یا مشکلات در کنترل فشار خون مواجه شوند که نیاز به راهنمایی و درمان متخصصان پزشکی دارند.

از آنجایی که نوروپاتی دیابتی به طور مداوم پیشرفت می‌کند، مراجعه به پزشک و دنبال کردن رژیم درمامناسب و مداوم از اهمیت بالایی برخوردار است.

درمان نوروپاتی دیابتی با استفاده از لیزر، یکی از روش‌های نوین و موثر است که به طور متداول در عمل پزشکی استفاده می‌شود. این روش به‌عنوان تکنیکی غیرمخرب و با کمترین عوارض جانبی، به بهبود علائم نوروپاتی مرتبط با دیابت کمک می‌کند. در این روش، از نور لیزر با طول موج خاصی استفاده می‌شود که به بافت‌های عصبی و عروقی هدف می‌شود.

لیزر درمانی برای نوروپاتی دیابتی

یکی از شیوه‌های استفاده از لیزر در درمان نوروپاتی دیابتی، لیزر نوروپاتی است. این روش از نور لیزر با توان کم به منظور تحریک اعصاب استفاده می‌کند، که می‌تواند به بهبود عملکرد عصبی و کاهش درد و سوزش مرتبط با نوروپاتی کمک کند. علاوه بر این، لیزر ممکن است به بهبود جریان خون در مناطق مورد تحریک کمک کند که این نیز می‌تواند در بهبود علائم نوروپاتی مؤثر باشد.

هرچند که استفاده از لیزر به عنوان یک روش موثر در درمان نوروپاتی دیابتی شناخته شده است، اما لازم به ذکر است که این روش باید تحت نظر پزشکان متخصص و با رعایت دقیق پروتکل‌های درمانی صورت گیرد. همچنین، افرادی که به لیزر حساسیت دارند یا شرایط پزشکی خاصی دارند، باید با پزشک خود مشورت کنند تا بهترین روش درمانی برای آنها مشخص شود.

پیشگیری از نوروپاتی دیابتی

پیشگیری از نوروپاتی دیابتی از اهمیت بسیاری برخوردار است و انجام تدابیر پیشگیرانه می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به این بیماری کمک کند. برخی اقدامات پیشگیری از نوروپاتی دیابتی عبارتند از:

• کنترل قند خون
• مراقبت از پا
• ورزش منظم
• رژیم غذایی سالم
• مراجعه منظم به پزشک

اهمیت این تدابیر در پیشگیری از نوروپاتی دیابتی و بهبود کیفیت زندگی بیماران دیابتی بسیار بالاست.