خار پاشنه یک زائده‌ی استخوانی است که در زیر استخوان پاشنه‌ی پا شکل می‌گیرد و زمانی رخ می‌دهد که رباط‌های پا تحت فشار قرار گیرند. در بسیاری از موارد تا زمانی که پاشنه‌ی پا درد نگیرد، فرد متوجه نمی‌شود. هرچند خار پاشنه درمان نمی‌شود، اما با روش‌های بدون جراحی می‌توان علائم آن را کاهش داد.

خار پاشنه چیست؟

خار پاشنه  بر اثر رسوب کلسیم ایجاد می شود و باعث برآمدگی استخوانی در قسمت زیرین استخوان پاشنه می‌گردد. معمولاً بدون درد است، اما ممکن است با درد در پاشنه‌ی پا نیز همراه باشد. خار پاشنه اغلب به همراه فاشیا پلانتار یا التهاب نیام کف پایی رخ می دهد.  این نوع التهاب مربوط به بافت همبند (فاشیای پلانتار) می‌باشد که در امتداد پایین پا قرار دارد و استخوان پاشنه را به قوزک پا متصل می نماید.

علائم خار پاشنه چیست؟

علائم خار پاشنه شامل موارد زیر می باشد:

• درد
• التهاب
• تورم جلوی پاشنه پا

این علائم ممکن است در سایر قسمت‌های پا نیز گسترش یابند. گاهی هنگام لمس کردن نواحی مبتلا به خار پاشنه گرما حس می شود. همچنین ممکن است در آن ناحیه یک برآمدگی کوچک نیز مشاهده شود. برخی اوقات نیز ممکن است خار پاشنه هیچ علائمی نداشته باشد و فرد متوجه هیچ تغییری در اطراف پاشنه پا نشود.

دلایل ایجاد خار پاشنه چیست؟

خار پاشنه به علت کشیدگی بیش از حد ماهیچه‌ها و رباط رخ می‌دهد. این کشش بیش از حد روی استخوان پاشنه‌ی پا منجر به خار پاشنه می‌گردد.  این عارضه به مرور زمان ایجاد می‌گردد و در صورت نادیده گرفتن علائم اولیه مانند درد پاشنه حادتر می‌شود.

از جمله دلایل ایجاد کننده‌ی شایع خار پاشنه می‌توان به راه رفتن، پریدن یا دویدن بر روی سطوح سخت یا پوشیدن کفش نامناسب اشاره کرد.

همچنین این بیماری ممکن است به دلایل زیر رخ دهد:

• آرتریت
• کوفتگی پاشنه
• اضافه وزن
• کفش نامناسب
• بد راه رفتن
• پوشیدن دمپایی انگشتی
• کفش‌های کهنه

بسیاری از افراد مبتلا به خار پاشنه‌ی پا به التهاب فاشیای پلانتار نیز دچار هستند. این بیماری دردناک بافت بین پاشنه و انگشتان پا را درگیر می‌کند و ابتلا به آن خطر ایجاد خار پاشنه را افزایش می‌دهد.

چه موقع به دکتر مراجعه کنیم؟

اگر در حال حاضر علائم خار پاشنه را دارید با یک پزشک مشورت کنید. هرچند خار پاشنه ممکن است جدی نباشد، اما در صورتی که ادامه دار باشد می‌تواند نشانه‌ی این باشد که وقت آن رسیده برای درمان آن اقدام بکنید.

خار پاشنه چگونه تشخیص داده می شود؟

تشخیص باید توسط یک متخصص مانند ارتوپد انجام شود، زیرا علائم آن مشابه سایر مشکلات پاشنه و پا می‌باشد و تشخیص آن برای افراد عادی سخت می‌باشد. همچنین پزشک متخصص این امکان را دارد با استفاده از اشعه‌ی ایکس به بررسی  بپردازد.

برآمدگی استخوان معمولاً با چشم غیر مسلح قابل رؤیت نیست و در صورتی که علت اصلی التهاب و درد مشخص نباشد استفاده از تجهیزات تصویربرداری ضروری می باشد.

قبل از انجام هر گونه تصویربرداری، پزشک پا را معاینه می‌کند تا علائم از جمله التهاب و قرمزی یا حساسیت را بررسی نماید. همچنین طی معاینه ممکن است تست‌هایی مانند ایستادن روی یک پا و پیاده روی کوتاه نیز انجام شود.

درمان خار پاشنه

برای بهبود علائم می‌توان از بعضی روش‌های درمانی استفاده نمود که در ادامه به آن  می‌پردازیم:

درمان دارویی

پزشک ممکن است مسکن‌های بدون نسخه مانند استامینوفن (تیلنول و…)، ایبوپروفن (ادویل، موترین IB و…) یا ناپروکسن سدیم (Aleve و…) را تجویز نماید.

شاک ویو

در این روش درمانی یک سیگنال برای شروع دوباره‌ی بهبودی فرستاده می‌شود به این صورت که  با استفاده از امواج صوتی پرانرژی به بافت نرم ملتهب در محدوده‌ی خار پاشنه شوک وارد می‌شود و با ایجاد التهاب جدید فرآیند بازسازی و بهبودی را دوباره فعال می نماید.

لیزر پرتوان

لیزر پرتوان می‌تواند تأثیر بسزایی روی درمان درد پاشنه ی پا داشته باشد و به روند بهبودی کمک نماید. در این روش از فرآیندی به نام فوتو بیو مدولاسیون (photobiomodulation) استفاده می‌شود که طی آن فوتون‌ها وارد بافت می‌شوند و باعث افزایش متابولیسم سلولی و کاهش درد و التهاب می‌گردند.

تکار تراپی

روش درمانی تکار تراپی شبیه به ترکیبی از دیاترمی و الکتروتراپی است. طی این روش انرژی الکترومغناطیسی به بافت مورد نظر فرستاده می‌شود و دمای بافت و در نتیجه پتانسیل انرژی غشای سلولی را افزایش می‌دهد و از این طریق می‌تواند منجر به کاهش درد در پاشنه‌ی پا شود.

ورزش و فیزیوتراپی

به دلیل اینکه بسیاری از داروهای ضد التهابی را نمی‌توان به مدت طولانی مصرف کرد پزشک ممکن است برای پیشگیری از درد در طولانی مدت ورزش و فیزیوتراپی را تجویز نماید. تمرینات ورزشی که برای خار پاشنه توصیه می شوند شامل کشش ماهیچه‌های پاشنه و فاشیا پلانتار می‌باشند. فیزیوتراپ ممکن است نحوه‌ی انجام تمرینات را به شما آموزش دهد تا در خانه بتوانید آن‌ها را انجام دهید. هرچند این حرکات کششی را می‌توان در هر ساعتی از شبانه روز انجام داد، اما انجام آن‌ها به خصوص شب قبل از خواب می‌تواند بسیار مفید باشد. این تمرینات به طور کلی باعث آمادگی جسمانی و پیشگیری از آسیب دیدگی بیشتر می‌شوند. تمرینات کششی بسیاری وجود دارند که می‌‌توانند به بهبود درد و التهاب در پاشنه‌ی پا کمک کنند که شامل موارد زیر می باشند:

کشش پا

بر اثر این کشش فاشیای کف پا که هنگام خوابیدن تحت فشار بوده است کشیده می‌شود. انجام این تمرین به خصوص زمانی که از خواب بیدار شده‌اید و هنوز در رختخواب هستید می‌تواند مفید باشد.

1. با استفاده از دست خود انگشتان پا را به سمت ساق پا بکشید.
2. ۳۰ ثانیه در همین وضعیت بمانید.
3. این تمرین را برای هر سمت دو تا سه بار انجام دهید.

گرفتن حوله با انگشتان پا

این کشش به تقویت پا و انعطاف پذیری آن کمک می‌کند.

1. یک حوله کوچک زیر پای خود بگذارید.
2. انگشتان پای خود را جمع کنید و سعی کنید به این شکل حوله را بردارید.
3. قسمت جلویی پای خود را از روی زمین بالا ببرید.
4. چند ثانیه در این وضعیت بمانید.
5. در همان حال که انگشتان پا را بالا می‌برید حوله را رها کنید و انگشتان را تا حد ممکن از هم باز نمایید.

کشش پاشنه با دیوار

این تمرین در پاشنه‌ی پا کشش ایجاد می‌کند و به تسکین درد در پاها کمک می‌نماید.

1. رو به یک دیوار بایستید به طوری که پای چپ شما در مقابل پای راست قرار گیرد.
2. زانوی چپ خود را خم کنید و به طرف دیوار خم شوید.
3. وزن خود را روی پای چپ قرار دهید.
4. پاشنه پای راست خود را از روی زمین بلند کنید و زانوی راست خود را صاف نگه دارید به طوری که در طول ساق پا کشش احساس کنید.
5. ۱۵ تا ۳۰ ثانیه در این وضعیت بمانید.
6. این تمرینات را برای هر طرف دو تا پنج بار تکرار کنید.

کفی پزشکی یا پد خار پاشنه

استفاده از کفی پزشکی یا پد خار پاشنه به حمایت قوس کف پا و پاشنه کمک می‌نماید و می‌تواند منجر به کاهش درد در این نواحی شود. این پدها همچنین از ساییدگی و پارگی پیشگیری می‌کنند و باید برای محافظت همه جانبه از پا در کفش‌ها نیز مورد استفاده قرار گیرند.

عمل جراحی

در صورتی که درد خار پاشنه جدی و همیشگی باشد ممکن است پزشک جراحی را پیشنهاد کند که طی آن خار پاشنه برداشته می‌شود. همچنین ممکن است حین جراحی فاشیا پلانتار نیز آزاد گردد. معمولاً جراحی در افرادی انجام می‌شود که به فاشیا پلانتار نیز مبتلا هستند، که در این صورت جراحی علاوه بر کاهش درد می‌تواند تحرک پا را نیز افزایش دهد. علاوه بر جراحی روش‌های درمانی دیگری نیز برای بهبودی وجود دارند.

مراقبت‌های خانگی

برای کاهش درد ناشی از خار پاشنه می‌توان از درمان‌های خانگی و روتین‌های مراقبتی استفاده کرد که عبارتند از:

• استراحت

استراحت باعث می‌شود از فشار روی پا کاسته شود و از بدتر شدن آن پیشگیری کند. در نتیجه درد نیز کاهش می‌یابد.

• کمپرس سرد

اعمال پک یخ یا کمپرس سرد تا ۱۵ دقیقه ناحیه‌ی مورد نظر را به طور موقت بی حس می‌کند و منجر به کاهش درد خار پاشنه می شود.

برای پیشگیری یا بهبود خار پاشنه نکات زیر را رعایت کنید:

• فعالیت‌هایی مانند دویدن یا پیاده روی را به جای سطوح سخت، روی سطوح نرم مانند چمن انجام دهید.
• از کفش‌هایی استفاده کنید که متناسب با قوس‌ پای شما باشند و از پا حمایت کنند.
• برای راه رفتن روی سطوح چوبی سخت یا کاشی از دمپایی یا کفش استفاده کنید.
• طوری راه بروید که فشار کمتری به پاشنه‌ی پا وارد گردد.
• وزن خود را کم کنید تا فشار کمتری به پاشنه‌ی پای شما وارد شود.
• روتین روزانه خود را تغییر دهید و سعی کنید زیاد سرپا نایستید.

مشکلات ناشی از خار پاشنه

خار پاشنه ممکن است بر توانایی راه رفتن فرد تأثیر بگذارد و برای زانو، ران و پشت مشکلاتی ایجاد نماید. درد ناشی از خار پاشنه مانع انجام بسیاری از فعالیت‌های ورزشی می‌شود و بنابراین روی کیفیت زندگی فرد تأثیر منفی می‌گذارد.

پیشگیری از ایجاد خار پاشنه

مشخص نیست که چرا خار پاشنه در برخی از افراد با فشار بافتی روی استخوان پاشنه آن‌ها ایجاد می‌شود و در برخی دیگر ایجاد نمی‌شود. اما بهترین راه برای کمک به جلوگیری از ایجاد استئوفیت پاشنه، درمان هر گونه درد پاشنه پا است که به سرعت ایجاد می‌شود. اقداماتی که منجر به جلوگیری از بروز استئوفیت پاشنه پا می‌شوند عبارت‌اند از: 

برای پیشگیری از بروز استئوفیت پاشنه، اقداماتی وجود دارد که می‌توانید به صورت روزانه انجام دهید تا فشار و استرس کمتری به پاشنه‌هایتان وارد شود. این اقدامات شامل موارد زیر است: 

تمرین‌های کششی: انجام کشش‌های منظم برای پا و ساق پا، به خصوص قبل و بعد از فعالیت‌های ورزشی، به حفظ انعطاف‌پذیری کمک کرده و می‌تواند از فشار بیش از حد بر پاشنه پا جلوگیری نماید. 

انتخاب کفش مناسب: استفاده از کفش‌های با انعطاف‌پذیری و پشتیبانی مناسب که پاشنه را به خوبی محافظت می‌کنند و میزان فشار وارده بر پاشنه را کاهش می‌دهند. 

اجتناب از کفش‌های با پاشنه‌های بلند: کفش‌هایی که پاشنه بلند دارند می‌توانند فشار اضافی بر تاندون‌ها و استخوان‌های پاشنه وارد کنند. 

کنترل وزن: برای کاهش فشار بر پاها، حفظ یک وزن سالم مفید است. اضافه وزن فشار زیادی بر پاها وارد می‌کند و احتمال بروز استئوفیت را افزایش می‌دهد. 

تغییرات در سبک زندگی: اگر شغل شما شامل ایستادن یا راه رفتن برای مدت طولانی است، به دنبال روش‌هایی برای کاهش فشار روی پاشنه‌ها باشید، مثلاً با استفاده از زیرپایی‌هایی که به کاهش فشار کمک می‌کنند. 

تمرینات تقویتی: انجام حرکات و ورزش‌هایی که عضلات پا و ساق پا را تقویت می‌کنند تا از فشار روی تاندون‌ها و استخوان‌ها کمک کنند. 

استراحت مناسب: در زمان‌هایی که پاها احساس خستگی می‌کنند، استراحت کافی داشته باشید تا از بروز آسیب‌های مزمن جلوگیری کنید. 

تجهیزات حمایتی: استفاده از کفی‌های طبی یا ضربه‌گیرهای پاشنه می‌تواند به توزیع مجدد فشار کمک کند و فشار وارده بر پاشنه را کاهش دهد. 

مشاوره با متخصصان: در صورتی که دارای مشکلات پا هستید، مشاوره با متخصصان ارتوپد یا فیزیوتراپیست‌ها برای یافتن روش‌های موثر برای کاهش استرس روی پاشنه می‌تواند مفید باشد.

سوالات متداول

چطور با وجود خار پاشنه بخوابم؟

هنگام خوابیدن یک بالش زیر پای خود قرار دهید تا علاوه بر کاهش التهاب و تورم به جریان خون نیز کمک نماید.

آیا راه رفتن با خار پاشنه مشکل آفرین است؟

در صورت داشتن خار پاشنه از راه رفتن و ایستادن به مدت طولانی خودداری نمایید.

عدم درمان خار پاشنه چه مشکلاتی به همراه دارد؟

در صورت عدم درمان خار پاشنه حتی راه رفتن آرام هم می‌تواند مشکل ساز شود و درد ایجاد کند. درد ناشی از خار پاشنه ابتدا مقطعی است، اما به مرور زمان می‌تواند دائمی شود.