لنف ادم یکی از مشکلات شایع سیستم لنفاوی است که باعث تورم در دست‌ها، پاها یا دیگر بخش‌های بدن می‌شود. این عارضه معمولا به دلیل اختلال در جریان لنف ایجاد می‌شود و تاثیر زیادی بر کیفیت زندگی افراد می‌گذارد. بنابراین درمان این عارضه اهمیت بسیار زیادی دارد. یکی از راه‌های درمان لنف ادم، فیزیوتراپی است. این روش انواع مختلفی دارد که هرکدام در شرایط خاصی کاربرد دارند. اگر به دنبال راهی مطمئن و موثر برای کنترل لنف ادم هستید، می‌توانید به دکتر سمانه قهرمان پوری متخصص طب فیزیکی و توانبخشی سرطان مراجعه کنید.

فیزیوتراپی لنف ادم چیست؟

فیزیوتراپی لنف ادم یک روش درمانی غیرتهاجمی است که فیزیوتراپیست برای کاهش تورم و بهبود عملکرد سیستم لنفاوی در افراد مبتلا به لنف ادم استفاده می‌کند. این روش به بیماران کمک می‌کند زندگی سالم‌تر و فعال‌تری داشته باشند. در فیزیوتراپی لنف ادم، از روش‌های مختلفی مانند: ماساژ دستی لنفاوی، تمرینات لنف ادم، بانداژ فشاری و آموزش‌های تخصصی برای مدیریت این بیماری استفاده می‌شود. هدف این روش‌ها کاهش تورم، بهبود جریان لنف و پیشگیری از عوارضی مانند عفونت یا محدودیت حرکتی است. لنف ادم، به دلایل مختلفی مانند: جراحی، چاقی، پرتودرمانی و مشکلات مادرزادی رخ می‌دهد. 

در مورد لنف ادم چاقی نیز بخوانید.

کاربرد فیزیوتراپی برای درمان لنف ادم

همان طور که توضیح دادیم فیزیوتراپی روش اصلی برای درمان لنف است و در درمان انواع مختلف این عارضه کاربرد دارد. فیزیوتراپیست وابسته به نوع، شدت و اندامی که دچار لنف ادم شده است، تصمیم می‌گیرد که از کدام یک از روش‌های لنف ادم استفاده کند. فیزیوتراپی لنف ادم با استفاده از تکنیک‌های خاص، به تخلیه مایع اضافی، کاهش تورم و بهبود عملکرد بدن کمک می‌کند. کاربرد فیزیوتراپی لنف ادم برای انواع مختلف این بیماری عبارتند از:

لنف ادم اولیه

لنف ادم اولیه معمولا از بدو تولد یا در سنین نوجوانی شروع می‌شود و به دلیل نارسایی در سیستم لنفاوی به وجود می‌آید. در این نوع لنف ادم، فیزیوتراپی به بهبود تخلیه لنف و کاهش تورم کمک می‌کند. برای درمان لنف ادم اولیه، فیزیوتراپیست از روش‌هایی مانند ماساژ لنفاوی دستی (MLD)، تمرینات ورزشی و موارد دیگر استفاده می‌کند.

لنف ادم ثانویه

یکی دیگر از مواردی که می‌شود از فیزیوتراپی برای درمان آن استفاده کرد، لنف ادم ثانویه است. لنف ادم ثانویه بیشتر در اثر آسیب به سیستم لنفاوی در نتیجه جراحی، مانند لنف ادم بعد از جراحی سرطان، پرتودرمانی یا عفونت ایجاد می‌شود. در این نوع لنف ادم، فیزیوتراپی نقش مهمی در بازگرداندن عملکرد طبیعی سیستم لنفاوی دارد. روش‌های مختلف فیزیوتراپی برای این نوع لنف ادم، شامل ماساژ لنف ادم، بانداژ فشاری و تمرینات ورزشی برای تقویت عضلات و بهبود گردش مایع لنفاوی است.

لنف ادم پس از جراحی سرطان

لنف‌ادم پس از جراحی سرطان یکی از عوارض شایع در بیمارانی است که به‌دلیل درمان سرطان پستان، غدد لنفاوی ناحیه زیربغل یا سایر بافت‌های لنفاوی بدن آن‌ها برداشته شده است. در این افراد، فیزیوتراپی باعث کاهش تورم در اندام‌ها و بهبود حرکت مفاصل می‌شود. همچنین از بروز عوارض ناشی از لنف ادم گردن، دست، پا و شانه جلوگیری می‌کند. بروز این مشکل می‌تواند هفته‌ها بعد از جراحی ظاهر شود یا حتی سال‌ها بعد بروز پیدا کند. تشخیص زودهنگام و شروع مداخلات فیزیوتراپی شامل تخلیه لنفاوی دستی، بانداژ فشاری و تمرینات تخصصی نقش مهمی در کنترل تورم، جلوگیری از پیشرفت بیماری و افزایش کیفیت زندگی بیماران دارد.

لنف ادم در اثر آسیب‌های فیزیکی

در برخی موارد،ضربه، بریدگی عمیق، سوختگی، شکستگی یا جراحی باعث آسیب به عروق لنفاوی یا غدد لنفاوی شود. این آسیب‌ها مسیر طبیعی تخلیه لنف را مختل کرده و موجب تجمع مایع لنفی در بافت‌های اندام آسیب‌دیده می‌شوند. فیزیوتراپی در این شرایط با استفاده از تکنیک‌های مختلف مانند ماساژ لنفاوی دستی و تمرینات ورزشی مخصوص به بهبود وضعیت بیمار کمک می‌کنند.

اهمیت فیزیوتراپی در درمان لنف ادم

فیزیوتراپی یکی از موثرترین روش‌ها برای درمان لنف ادم است. این روش در حرکت و تخلیه مایع لنفاوی تاثیر زیادی دارد و باعث افزایش کیفیت زندگی بیماران و پیشگیری از بروز عوارض لنف ادم می‌شود. این روش به افراد کمک می‌کند تا علائم این عارضه را کاهش دهند و کیفیت زندگی خود را بیشتر کنند. به صورت کلی اگر لنف ادم به موقع درمان نشود، می‌تواند عوارض خطرناکی برای فرد ایجاد کند. بنابراین فیزیوتراپی به عنوان روش اصلی درمان لنف ادم برای پیشگیری از بروز این عوارض اهمیت بسیار زیادی دارد.

مزایای فیزیوتراپی لنف ادم

فیزیوتراپی درمان اصلی لنف ادم است و مزایای زیادی از جمله پیشگیری از بروز عوارض و کمک به گردش بهتر مایع لنفاوی را به همراه دارد. از دیگر مزایای این روش کاهش تورم، بهبود عملکرد بدن و افزایش کیفیت زندگی در افراد مبتلا به لنف ادم است. بنابراین فیزیوتراپی با استفاده از تکنیک‌های تخصصی و تمرینات هدفمند، مزایای بسیاری برای بیماران مبتلا به لنف ادم دارد. مهم‌ترین مزایای فیزیوتراپی لنف ادم عبارتند از:

• کاهش تورم و تجمع مایع لنفاوی: یکی از اصلی‌ترین مزایای فیزیوتراپی، تخلیه مایع اضافی از بافت‌ها و کاهش تورم است. با استفاده از ماساژ دستی لنفاوی (MLD) و بانداژهای فشاری، جریان لنف بهبود و تجمع مایع در اندام‌های بدن کاهش می‌یابد.
• پیشگیری از عوارض: لنف ادم در صورت درمان نشدن، منجر به عوارضی مانند عفونت یا فیبروز (سفتی بافت‌ها) می‌شود. فیزیوتراپی با کمک به گردش مایع لنفاوی و مراقبت از پوست، به پیشگیری از این عوارض کمک می‌کند.
• بهبود حرکت و انعطاف‌پذیری: تمرینات فیزیوتراپی باعث تقویت عضلات، افزایش انعطاف‌پذیری و بهبود دامنه حرکتی در نواحی تحت تاثیر می‌شوند. این امر به افراد کمک می‌کند تا فعالیت‌های روزانه خود را با راحتی بیشتری انجام دهند.
• کاهش درد و ناراحتی: دیگر مزیت مهم فیزیوتراپی، کاهش درد و تورم است. درواقع، روش‌های فیزیوتراپی مانند ماساژ و تمرینات ورزشی، به کاهش فشار روی اعصاب و کاهش درد کمک می‌کنند.
• بهبود کیفیت زندگی: فیزیوتراپی با کاهش علائم لنف ادم به بیماران کمک می‌کند احساس بهتری داشته باشند. همچنین با افزایش قدرت عضلات و دامنه حرکتی و پیشگیری از بروز عوارض، به بیماران کمک می‌کند زندگی روزمره خود را بدون محدودیت‌های ناشی از تورم یا ناراحتی ادامه دهند.

انواع روش‌های فیزیوتراپی برای درمان لنف ادم

فیزیوتراپی شامل انواع مختلفی از روش‌ها و تکنیک‌های تخصصی است که به درمان بیماری‌های مختلف مانند لنف ادم کمک می‌کنند. انواع روش‌های فیزیوتراپی لنف ادم شامل درناژ لنف ادم و استفاده از جوراب فشاری می‌شوند که در ادامه این روش‌ها را توضیح می‌دهیم. انواع فیزیوتراپی لنف ادم عبارتند از:

ماساژ لنفاوی دستی

ماساژ لنفاوی دستی یا درناژ لنفاوی (MLD)  یکی از روش‌های اصلی و تخصصی برای درمان لنف ادم است. این تکنیک شامل حرکات آرام، ملایم و ریتمیک روی پوست است که به هدایت مایع لنفاوی از نواحی متورم به سمت غدد لنفاوی سالم کمک می‌کند. در این روش، فیزیوتراپیست با استفاده از دست، فشار بسیار ملایمی به اندام متورم وارد می‌کند تا سیستم لنفاوی تحریک شود و مایع اضافی به‌درستی تخلیه شود. این ماساژ معمولا در جلسات منظم انجام می‌شود و بخشی از یک برنامه درمانی کلی است.

بانداژ درمانی

بانداژ درمانی (Compression Bandaging) یکی دیگر از روش‌های مهم در کاهش علائم لنف ادم است. در این روش، فیزیوتراپیست از بانداژهای چندلایه برای ایجاد فشار ملایم به ناحیه متورم استفاده می‌کند. این فشار به تخلیه مایع لنفاوی کمک کرده و از تجمع مجدد آن جلوگیری می‌کند. بانداژها معمولا بعد از ماساژ لنفاوی دستی استفاده می‌شوند تا نتایج ماساژ حفظ شود. این روش همچنین به کاهش تدریجی تورم و بهبود شکل ناحیه آسیب‌دیده کمک می‌کند و حتما باید توسط فیزیوتراپیست انجام شوند.

لنفوتراپی

لنفوتراپی مجموعه‌ای از روش‌های درمانی است که برای کاهش تورم و بهبود جریان لنف در بیماران مبتلا به لنف‌ادم به‌کار می‌رود. لنفوتراپی تکنیکی ملایم است که توسط درمانگر انجام می‌شود و با هدایت مایع لنف به مسیرهای سالم باعث کاهش تجمع مایع، کم شدن تورم و بهبود احساس سنگینی اندام می‌گردد. لنفوتراپی معمولا همراه با بانداژهای فشاری چندلایه، استفاده از جوراب‌های فشاری، تمرینات حرکتی مخصوص، و مراقبت از پوست انجام می‌شود تا از بازگشت مجدد تورم جلوگیری شود. این روش نه‌تنها تورم را کاهش می‌دهد، بلکه خطر بروز عفونت، سختی بافت‌ها و پیشرفت بیماری را کم کرده و به بهبود عملکرد اندام و کیفیت زندگی بیمار کمک می‌کند. 

لیزر کم‌توان

لیزر کم‌توان یا لیزر سرد (Low Level Laser Therapy – LLLT) یکی از انواع روش‌های درمانی است که با استفاده از نور لیزر با توان پایین، فرایندهای سلولی بدن را تحریک کرده و به بهبود بافت‌ها کمک می‌کند. این نوع لیزر باعث گرمای قابل‌لمس نمی‌شود و به همین دلیل لیزر سرد نام گرفته است. لیزر کم‌توان با نفوذ کنترل‌شده‌ی نور به سلول‌ها، موجب افزایش تولید ATP (انرژی سلولی)، بهبود جریان خون و لنف و کاهش التهاب می‌گردد. در نتیجه درد کاهش می‌یابد، ترمیم بافت‌ها سریع‌تر می‌شود و عملکرد ناحیه آسیب‌دیده بهبود پیدا می‌کند. این روش در فیزیوتراپی برای درمان مشکلاتی مثل لنف‌ادم، دردهای عضلانی‌ و اسکلتی، التهاب تاندون‌ها، زخم‌ها، آسیب‌های ورزشی، اسپاسم‌ها و التهاب مفاصل به‌کار می‌رود. 

تمرینات ورزشی فیزیوتراپی لنف ادم

تمرینات ورزشی یکی از بخش‌های اساسی در فیزیوتراپی لنف ادم است. این تمرینات طوری طراحی شده‌اند که علاوه بر تقویت عضلات، جریان لنف در سیستم لنفاوی را نیز بهتر می‌کنند. ورزش لنف ادم معمولا شامل تمرینات کششی و تقویتی برای ناحیه آسیب‌دیده هستند. این تمرینات ورزشی باعث افزایش انعطاف‌پذیری و دامنه حرکتی در ناحیه متورم می‌شوند. همچنین با تحریک عضلات، جریان لنف بهبود پیدا کرده و تجمع مایع در ناحیه متورم کاهش می‌یابد.

آموزش مراقبت از پوست

فیزیوتراپی لنف ادم شامل آموزش اقدامات مراقبتی از پوست نیز می‌شود. درواقع مراقبت از پوست یکی از مهم‌ترین بخش‌های مدیریت لنف ادم است. به صورت کلی پوست در نواحی متورم، به دلیل جمع شدن مایع لنفاوی و کاهش گردش خون، حساس و آسیب‌پذیر می‌شود. این موضوع خطر عفونت و سایر عوارض را نیز افزایش می‌دهد. نکات مراقبتی از پوست عبارتند از:

• ناحیه متورم را روزانه با آب ولرم و صابون ملایم بشویید و کاملا خشک کنید.
• از کرم‌های مرطوب‌کننده مناسب، برای جلوگیری از خشکی و ترک‌ خوردن پوست استفاده کنید.
• از بریدگی، خراش و نیش حشرات در ناحیه متورم جلوگیری کنید.
• ناخن‌های دست و پا را کوتاه و تمیز نگه دارید تا از عفونت جلوگیری شود.
• لباس‌های نرم و لطیف که پوست را تحریک نمی‌کند بپوشید.

بیشتر بخوانید: تاثیر تغذیه بر لنف ادم

بررسی اختلالات اسکلتی‌عضلانی در بیماران مبتلا به لنف‌ادم

بروز مشکلات و اختلالات اسکلتی و عضلانی در افراد مبتلا به لنف ادم متفاوت است و این مشکلات می‌توانند در قسمت‌های مختلفی از بدن ایجاد شوند. معمولا اختلالات اسکلتی‌عضلانی لنف ادم به چهار گروه تقسیم بندی می‌شوند که عبارتند از:

گروه اول اختلالات اسکلتی‌عضلانی 

گروه اول اختلالات اسکلتی‌عضلانی معمولا شامل مشکلاتی است که ناشی از تورم و افزایش حجم اندام و افزایش وزن در آن‌ها بوده و به سرعت بر عملکرد عضلات و مفاصل تاثیر می‌گذارند. مشکلات و اختلالات گروه اول در اثر لنف ادم و چاقی عبارتند از:

• کاهش دامنه حرکت مفاصل (ROM): تورم و فشار بافت باعث محدود شدن حرکت مفاصل می‌شود که مفاصل شانه، آرنج، مچ دست، زانو و مچ پا بیشتر تحت تاثیر قرار خواهند گرفت.
• درد و احساس سنگینی اندام: تجمع مایع باعث فشار روی مفاصل و عضلات می‌شود. درد مزمن و احساس سنگینی حرکت و فعالیت روزانه را محدود می‌کند.
• خستگی سریع عضلات: وزن اضافی اندام باعث افزایش فشار روی عضلات و کاهش توانایی آن‌ها می‌شود.

گروه دوم اختلالات اسکلتی‌عضلانی

در بیماران مبتلا به لنف‌ادم گروه دوم معمولا بیماری به‌دلیل تغییرات طولانی‌مدت ناشی از تورم مزمن و فیبروز بافت‌ها ایجاد می‌شوند. تجمع طولانی مایع لنفی باعث سخت شدن عضلات و بافت همبند می‌شود و فیبروز محدودیت حرکت مفصل را تشدید کرده و انعطاف اندام را کاهش می‌دهد. برخی از علائم بروز لنف ادم در گروه دوم موارد زیر را شامل می‌شوند:

• کاهش فعالیت طولانی‌مدت و فشار تورم که باعث ضعف پایدار عضلات اندام مبتلا می‌شود.
• ضعف عضلانی توانایی بیمار در انجام فعالیت‌های روزانه و کارهای سبک را محدود می‌کند.
• بیمار برای جبران محدودیت و درد، الگوی حرکتی خود را تغییر می‌دهد.
• این تغییرات می‌تواند منجر به درد ستون فقرات، لگن یا شانه‌های غیرمتوازن شود.
• ضعف و سفتی عضلانی همراه با تغییر الگوی حرکتی، احتمال کشیدگی، رگ‌به‌رگ شدن و آسیب مفصلی را افزایش می‌دهد.

گروه سوم اختلالات‌ اسکلتی‌عضلانی 

بروز لنف ادم در این گروه معمولا به‌دلیل تغییرات بدن و عوارض طولانی‌مدت تورم مزمن و محدودیت حرکت ایجاد می‌شوند و اثرات آن‌ها نه فقط در اندام مبتلا بلکه در کل سیستم اسکلتی و عضلانی دیده می‌شوند. برخی از مهم‌ترین علائم گروه سوم اختلالات اسکلتی‌عضلانی عبارتند از:

• تغییر در الگوی حرکتی اندام‌های مبتلا به لنف ادم باعث تغییر وضعیت بدن می‌شود.
• شانه‌ها، ستون فقرات، لگن و زانوها ممکن است دچار ناهماهنگی یا انحراف شوند.
• تغییر الگوی حرکتی و فشار مزمن روی عضلات سالم باعث دردهای ارجاعی در گردن، کمر، لگن و شانه‌ها می‌شود.
• وزن نامتقارن اندام و تغییرات حرکتی، باعث کاهش تعادل و افزایش خطر سقوط شود.
• فرسودگی مفاصل و آسیب‌های ثانویه طولانی‌مدت
• فشار مزمن بر مفاصل سالم یا اندام‌های جبران‌کننده، خطر استئوآرتریت و آسیب‌های مفصلی طولانی‌مدت را افزایش می‌دهد.

گروه چهارم اختلالات‌ اسکلتی‌عضلانی 

این گروه شامل مشکلاتی است که نه فقط به اندام مبتلا، بلکه به کل سیستم اسکلتی-عضلانی و کیفیت زندگی بیمار تاثیر می‌گذارند. فشار مزمن بر مفاصل اندام مبتلا باعث استئوآرتریت و تخریب مفصلی می‌شود. همچنین تغییرات مزمن و عدم تعادل بدن منجر به کمردرد، اسکولیوز خفیف یا ناهنجاری لگن می‌شود و به دلیل فعالیت محدود و خستگی مزمن، عضلات کل بدن ضعیف می‌شوند و توانایی انجام فعالیت‌های روزانه کاهش می‌یابد. در نهایت تعادل ضعیف، ضعف عضلات و تغییر الگوی حرکتی باعث ریسک بالای سقوط و آسیب ثانویه می‌شود و می‌تواند کیفیت زندگی، استقلال فرد و مشارکت اجتماعی را کاهش دهد.

نکات مهم برای فیزیوتراپی لنف ادم

برای فیزیوتراپی در بیماران مبتلا به لنف‌ادم، رعایت نکات کلیدی بسیار اهمیت دارد تا درمان موثر، ایمن و پایدار باشد. این نکات شامل مراقبت‌های تخصصی، آموزش بیمار و استفاده صحیح از تکنیک‌ها است که شامل:

• تعیین نوع و مرحله لنف‌ادم (اولیه یا ثانویه).
• اندازه‌گیری تورم با متر یا بیوفیدبک.
• بررسی دامنه حرکتی، قدرت عضلانی و وضعیت پوست.
• شناسایی هرگونه عفونت یا زخم.
• فشار مناسب برای تخلیه لنف بدون محدود کردن جریان خون.
• تمرینات ملایم برای بهبود جریان لنف، دامنه حرکت و تقویت عضلات.
• اجتناب از فعالیت‌های سنگین یا ضربه‌ای که تورم را تشدید می‌کنند.
• شستشوی منظم و مرطوب‌سازی پوست.
• جلوگیری از بریدگی، خراش و سوختگی.
• رعایت فعالیت‌های مناسب و اجتناب از فعالیت‌های تشدیدکننده تورم.
• انجام جلسات منظم فیزیوتراپی برای کنترل تورم و پیشگیری از عود مجدد آن.

کلام پایانی

لنف ادم، یک عارضه جدی است که به دلیل اختلال یا انسداد در سیستم لنفاوی ایجاد می‌شود و در صورت درمان نشدن، عوارض خطرناکی برای بیمار ایجاد می‌کند. بنابراین بهتر است در سریع‌ترین زمان ممکن اقدام به درمان این مشکل کنید. بهترین و اصلی‌ترین راه درمان لنف ادم، فیزیوتراپی است. دکتر سمانه قهرمان پوری متخصص انواع درمان‌های غیرجراحی دردهای اسکلتی و عضلانی و دارای سالها تجربه در درمان لنف ادم هستند که تا به امروز به درمان بسیاری از بیماران کمک کرده‌اند. اگر به دنبال انجام فیزیوتراپی زیر نظر فردی متخصص هستید مراجعه به دکتر قهرمان‌پوری می‌تواند انتخاب بسیار درستی برای درمان لنف ادم باشد. 

سوالات متداول