یکی از گزینه‌های موجود برای خلاصی از کمر درد، گزینه جراحی است که برای بیماران کمی مشکل ساز است. جراحی دیسک کمر، در مواقعی که ناراحتی دیسک کمر و درد ناشی از آن شدید بوده و یا به اعصاب آسیب وارد شده باشد توصیه می‌گردد تا سطح عملکرد و تحرک بیمار را بالا ببرد. وجود درد و ناراحتی بعد از عمل جراحی دیسک کمر، تا زمانیکه بافت‌ها و اعصاب در حال ترمیم شدن هستند و التهاب کاهش نیافته، طبیعی است.

دوره طبیعی بهبودی، معمولاً ۳ تا ۶ ماه پس از عمل است؛ البته بعضی از بیماران بعد از گذشتن این دوره هم هنوز درد دارند. تسکین درد بعد از جراحی دیسک کمر، مستلزم کار تیمی همراه با تعامل صحیح  بیمار با پزشک می‌باشد.  اگر شما دچار چنین دردی شده‌اید، به یک متخصص طب فیزیکی مراجعه نمائید.

درد بعد از جراحی دیسک کمر

درد شما ممکن است به صورت زیر باشد:

• دردی که باعث بی‌حس شدن و سوزن سوزن شدن دست‌ها و پاها ‌شود.
• دردی که به سمت باسن و کمر کشیده ‌شود.
• دردی که در هنگام ایستادن، خم شدن و بلند کردن اشیاء، شدیدتر شود.

علت درد بعد از جراحی دیسک کمر

برطرف نشدن درد، مدتی پس از جراحی دیسک کمر، ممکن است که به دلایل زیر باشد:

آسیب رسیدن به عصب

بعضی از بیمارانی که تحت عمل جراحی دیسک کمر قرار گرفته‌اند، در اثر عمل جراحی، در یک و یا هر دو پای خود احساس ضعف و بی حسی می‌نمایند.

آسیب رسیدن به عصب در هنگام جراحی ممکن است که به دلایل مختلفی رخ دهد؛ از جمله:

• خونریزی در داخل ستون فقرات (خونریزی اکسترادورال نخاعی)
• نشت کردن مایع نخاعی (دوروتومی)
• پاره شدن اتفاقی رگ‌های خونی که نخاع را آغشته به خون می‌کند.
• صدمه دیدن تصادفی عصب‌ها، در هنگام حرکت دادن آن‌ها در هنگام جراحی

بافت اسکار

بعد از جراحی دیسک کمر، ایجاد شدن لایه سفید روی زخم، طبیعی و جزء فرآیند بهبود می‌باشد.

در بیشتر موارد، به این علت که رشته عصب در داخل بافت زخم وجود ندارد، دردی ایجاد نمی‌کند؛ اگرچه بافت اسکار ممکن است که به اعصاب نواحی اطراف خود، فشار وارد نماید. به‌علاوه، ممکن است بافت اسکار، بافت‌های نواحی اطراف را به حالت غیر طبیعی به هم متصل نماید و باعث ایجاد فشار و درد در آن نواحی گردد.

بافت اسکار، با تشکیل زخم در نزدیک ریشه عصب، به ریشه عصب فشار وارد می‌کند. علائم ناشی از ایجاد بافت اسکار، ۶ تا ۱۲ ماه بعد از عمل جراحی، ظاهر می‌شوند. یک عصب آسیب دیده، حتی پس از اینکه مشکل اصلی برطرف شد، هنوز می‌تواند سیگنال‌های درد را ارسال کند. به این نوع درد، درد خیالی (phantom pain) گفته می‌شود و بیشتر در افرادی که عمل قطع عضو داشته‌اند، شایع است. این درد، دائمی است و با سوزش همراه است که با تغییر وضعیت بدن، کم نمی‌شود و یکی از انواع درد عصب است که می‌تواند ناشی از تشکیل بافت اسکار باشد.

تنگی کانال نخاعی

جراحی دیسک کمرگاهی باعث رشد مجدد استخوان، و در نتیجه تنگ شدن کانال نخاعی می‌گردد و درد شدیدی ایجاد می‌کند. اگر مشکلاتی مانند شکستن بخشی از استخوان، استفاده از روش نادرست در جراحی، صدمه رسیدن به عصب، به دلیل پاره شدن الیاف فیبری و برداشتن مقدار ناکافی از عوامل فشار در هنگام جراحی دیسک کمر اتفاق بیفتد، این یک جراحی ناموفق محسوب می‌شود و درد و مشکلی را برطرف نمی‌کند.

همچنین  در بعضی موارد، عود مجدد فتق دیسک، موجب وارد شدن فشار بیشتر بر روی عصب می‌شود.

شکست فیوژن (همجوشی)

عمل همجوشی برای درمان استخوان شکسته انجام می‌شود؛ تا سلول‌های استخوانی سالم به داخل استخوان شکسته نفوذ کنند و بافت استخوانی جدید بسازند. بعد از این عمل، حدود یک سال طول می‌کشد تا استخوان جدید تشکیل شود. ممکن است که همجوشی ایجاد شده، با حرکت دادن بیش از حد، قرار دادن پیچ و میله درون استخوان و استفاده از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی، ضعیف شده و بشکند و درد مزمن ایجاد نماید. اگر استخوان  بالایی و یا پائینی همجوشی، دچار شکستگی شود به این عارضه، بیماری بخش مجاور (adjacent segment disease) گفته می‌شود. همچنین، التهاب غشاهایی اطراف اعصاب نخاعی نیز می‌تواند منجر به عارضه آراکنوئیدیت شود و درد ایجاد نماید. درکل، اگر درد، با گذشت ۳ ماه بعد از عمل جراحی دیسک کمر تسکین پیدا کند، این تسکین دائمی خواهد بود.

فیوژن

عمل همجوشی (فیوژن) ستون فقرات، برای راست نگه داشتن، تراز کردن و ثبات مهره‌های ستون فقرات و تسکین درد آن، انجام می‌شود. کاهش تحرکی که در اثر فیوژن ایجاد می‌گردد، گاهی باعث وارد شدن فشار بیشتری به مهره‌های بالایی محل همجوشی می‌شود، زیرا مهره‌های دیگر باید در ایجاد دامنه حرکتی کمر، بیشتر فعالیت نمایند. به مرور زمان، این فشارها منجر به سائیدگی و فرسایش این مهره‌ها می‌شود و رفع این صدمات جدید، نیاز به انجام عمل جراحی خواهد داشت.

چه موقع به دکتر مراجعه کنم؟

همانطور که گفتیم، وجود درد، ۳ تا ۶ ماه بعد از جراحی طبیعی و بخشی از روند بهبودی است؛ اما اگر پس از این دوران هنوز به‌طور مداوم، درد داشتید باید به پزشک مراجعه کنید.

تشخیص علت درد بعد از جراحی دیسک کمر

پزشک ابتدا سابقه عمل جراحی دیسک کمر شما را بررسی می‌نماید و سپس آزمایشاتی انجام می‌دهد تا علت اصلی درد شما را پیدا کند. تشخیص دادن علت درد بعد از عمل دیسک کمر، مشکل است، البته آزمایشات سی تی اسکن، ام آر آی و الکترومیوگرافی می‌توانند در تشخیص علت درد، مفید باشند. الکترومیوگرافی، پالس‌های غیر طبیعی الکتریکی را در هنگام درد، تشخیص می‌دهد.

درمان درد بعد از جراحی دیسک کمر

روش‌های درمانی مختلفی برای تسکین درد بعد از جراحی دیسک کمر وجود دارد. این روش‌ها عبارتند از:

درمان دارویی

داروهایی که می‌توان از آن‌ها استفاده کرد عبارتند از:

• داروهای ضد التهابی. داروهایی مانند ادویل (ایبوپروفن) و ناپروکسن (الیو) که درد ناشی از تورم بافت کمر را کاهش می‌دهند. البته مصرف مداوم این مسکن‌های بدون نسخه، عوارض جانبی جدی نیز، به همراه دارند. اگر بیش از ۲ هفته از این مسکن‌ها استفاده کرده‌اید با پزشک خود مشورت نمائید.
• داروهای شل کننده‌ عضلات. این داروها از طریق مغز و نخاع، اسپاسم عضلانی را برطرف می‌کنند.
• مسکن‌های مخدر. البته اثر بخشی این مسکن‌ها، به مرور زمان، کمتر می‌شود و در دراز مدت ممکن است که درد را افزایش دهند.

تزریق پی آر پی

تزریق پی آر پی، روند بهبودی و ترمیم را بعد از جراحی دیسک کمر، تقویت کرده و از عود مجدد فتق دیسک کمر جلوگیری می‌کند، به‌علاوه در تسکین درد نیز، بسیار موثر است.

فیزیوتراپی

تمرینات ورزشی، در مدیریت درد، بعد از جراحی دیسک کمر بسیار مفید است.

توجه: تمرینات باید توسط یک متخصص طب فیزیکی، با دقت تعیین شود و انجام تمرینات ورزشی بدون نظر و مشورت با متخصص طب فیزیکی، خطرناک است.

خم شدن به پشت

مراحل تمرینات تقویت عضلات کمر به شرح زیر می‌باشد:

• روی شکم دراز بکشید. عضلات شکم را کمی سفت کنید و شانه‌های خود را به سمت پائین بکشید. سر را کمی بالا نگه دارید و صورت به سمت پائین باشد. بدن شما به شکل یک خط صاف قرار می‌گیرد.
• سپس با کمک عضلات کمر و شکم، سینه خود را از روی تشک بلند کنید و همراه با بازدم به سمت بالا بکشید. سر را همچنان صاف نگه دارید.
• همراه با دم، دوباره به آرامی بدن خود را پائین ببرید و روی تشک قرار دهید و ستون فقرات را بکشید.

پوزیشن بچه

این یک تمرین یوگا است و شامل مراحل زیر است:

• روی زانوها بنشینید و باسن را روی پاشنه‌‌های پا قرار دهید.
• زانوها را از هم جدا کنید و بالاتنه خود را روی زمین قرار دهید.
• دست‌های خود را در جلوی سر و در یک حالت رها شده، روی زمین دراز کنید.
• در این حالت نفس بکشید تا آرام شوید. باسن را به پاشنه‌ها فشار ندهید، فقط  در همان حالت راحت نگه دارید تا یک کشش ملایم را ایجاد نماید.

در این وضعیت، به مدت ۳۰ ثانیه باقی بمانید و سپس به آرامی از وضعیت خارج شوید.

کشش زانو به سمت سینه

این تمرین شامل مراحل زیر است:

• به پشت بخوابید، زانوهای خود را خم کرده و کف پای خود را روی زمین قرار دهید.
• یکی از زانوها را به سمت سینه بکشید و پای دیگر را روی زمین نگه دارید.
• زانو را در این حالت به مدت ۳۰ ثانیه یا بیشتر با دست نگه دارید.
• سپس به آرامی زانو را رها کنید و این تمرین را با پای دیگر انجام دهید.

تمرین را ۳ بار برای هر پا، تکرار کنید. برای کشش بیشتر، هر دو زانو را به سمت سینه بالا بیاورید و ۳۰  ثانیه نگه دارید.

لیزر پرتوان

درمان با لیزر پرتوان، با افزایش سرعت بازسازی سلولی، درد را کاهش داده و بهبودی بعد از جراحی را تسریع می‌کند. امواج فتومکانیکی حاصل از این درمان، پایانه‌های عصبی را تحریک کرده و درد را کاهش می‌دهند. تحریک کردن بافت آسیب دیده، اکسیژن رسانی به بافت را افزایش داده و گردش خون در بافت را بهبود می‌بخشد.

شاک ویو تراپی

شاک ویو تراپی درمانی ویژه است که می‌تواند درد پس از جراحی دیسک کمر را کاهش دهد. این یک روش درمانی غیر تهاجمی است و به‌صورت سرپایی انجام شده و درد را در اکثر بیماران تسکین می‌دهد.

تکار تراپی

دستگاه تکار تراپی، یکی از پیشرفته‌ترین ابزار‌های درمان الکتروتراپی است که امواج فرستاده شده از آن، گردش خون را در محل تحت درمان بهبود می‌بخشد. این کار خون رسانی به بافت آسیب دیده را افزایش می‌دهد و مواد مغذی بیشتری را به بافت‌های آسیب دیده می‌رساند، در نتیجه درد کاهش می‌یابد و روند بهبودی بافت آسیب دیده سرعت می‌گیرد.

بیوفیدبک

درمان بیوفیدبک، با اتصال شما به حسگر‌های الکتریکی، شما را از وضعیت بدنتان آگاه می‌کند. این درمان، شما را قادر می‌سازد تا تغییرات جزئی در بدن خود ایجاد نمائید؛ مانند شل کردن بعضی عضلات و در نتیجه کاهش درد.

الکتروتراپی

در الکتروتراپی، از سیگنال‌های الکتریکی، برای ایجاد تداخل در رسیدن سیگنال‌های درد به مغز، استفاده می‌شود. این کار رسیدن پیام از عصب به مغز را به تاخیر می‌اندازد. در این روش، یک وسیله الکتریکی کوچک، امواج الکتریکی را از طریق پوست منتقل می‌کند.

درمان با اولتراسوند

اولتراسوند درمانی است که در آن از امواج صوتی برای افزایش جریان خون در بافت‌های نرم استفاده می‌شود. این درمان منجر به کاهش درد می‌شود.

ماساژ درمانی

ماساژ درمانی، با روش‌های مختلفی مانند آزاد کردن گرفتگی عضلات، تاندون‌ها و مفاصل، باعث کاهش درد می‌شود، و با کاهش استرس و اضطراب، و جلوگیری از رسیدن پیام درد به مغز، درد را تسکین می‌دهد.

مراقبت‌های خانگی

درمان‌های خانگی برای تسکین درد وجود دارد که شامل:

• رژیم غذایی

شما می‌توانید رژیم غذایی عادی خود را رعایت نمائید. اگر ناراحتی معده دارید، غذاهای کم چرب و ساده مانند برنج پخته، مرغ کباب شده، نان تست و ماست، مصرف نمائید. مایعات زیادی بنوشید (مگر اینکه پزشک برای شما منع کرده باشد).

ممکن است که بعد از جراحی، روده‌های شما خوب کار نکنند، که البته این طبیعی است. در هنگام دفع، از فشار آوردن به روده‌ها خودداری کنید. می‌توانید برای رفع این مشکل، هر روز مکمل‌های فیبردار مصرف  کنید. اگر پس از دو روز شکم شما کار نکرد، از پزشک بخواهید تا به شما داروی ملین بدهد.

• فعالیت کردن

اگر احساس خستگی کردید استراحت کنید. داشتن خواب کافی، به بهبود شما کمک می‌کند. هر روز پیاده روی کنید. هر روز کمی بیشتر از روز قبل، راه بروید. کم کم مقدار پیاده روی خود را افزایش دهید. پیاده‌روی کردن، جریان خون را افزایش می‌دهد و از عفونت ریه و یبوست جلوگیری می‌نماید.

• • از بلند کردن اجسام سنگین، مانند: کیسه‌های خرید از مغازه، ساک یا کوله پشتی سنگین، کیسه بزرگ غذای سگ و گربه، جارو برقی و بغل کردن کودک، خودداری کنید.
  • در هنگامی که ایستاده و یا نشسته‌اید، هر ۳۰ دقیقه وضعیت بدن خود را تغییر دهید. این کار به کاهش کمر درد در دوران نقاهت شما کمک می‌کند.
  • از انجام ورزش‌هایی مانند دوچرخه سواری، پرش، وزنه برداری و یا تمرینات هوازی، تا زمانی که پزشک اجازه دهد، اجتناب کنید.
• یخ و سرما درمانی

بسته‌های یخ و یا کیسه‌های گرم، کارآمد هستند. بیمارانی که حس در پوست آن‌ها در اثر جراحی و یا بیماری مانند دیابت، کاهش یافته است، باید در این مورد بیشتر مراقب باشند.

چگونه از درد‌های بعد از جراحی دیسک کمر پیشگیری کنیم؟

مهمترین عامل برای جلوگیری از عوارض جانبی عمل جراحی و بروز درد، مراجعه به یک جراح ماهر و با تجربه است. چیز دیگری که بسیار مهم است مشورت کردن با یک متخصص طب فیزیکی، قبل از انجام عمل دیسک کمر است. فیزیوتراپی و بعضی تمرینات ورزشی، برای جلوگیری از درد بعد از عمل جراحی مفید هستند.

سوالات متداول

چه مدت طول می‌کشد تا درد بعد از جراحی دیسک کمرم، تسکین پیدا کند؟

این به علت اصلی درد شما بستگی دارد. در بعضی موارد چند هفته طول می‌کشد و در مواردی با آسیب‌های شدیدتر، ممکن است که بیشتر طول بکشد تا درد برطرف شود.

آیا درد و سوزش بعد از جراحی دیسک کمر طبیعی است؟

درد عصب، بعد از جراحی، که با نام درد نوروپاتیک بعد از جراحی هم شناخته می‌شود، به علت آسیب رسیدن به عصب ایجاد می‌شود که به صورت سوزش و درد در محل جراحی، احساس می‌شود.

چرا درد بعد از جراحی دیسک کمر در هنگام شب، بدتر می‌‌شود؟

درد، شب‌ها بیشتر می‌شود، به علت اینکه فشار خون ما در هنگام شب و در خواب، کاهش می‌یابد.

آیا استراحت نکردن پس از جراحی دیسک کمر، باعث ایجاد درد می‌شود؟

پس از جراحی دیسک کمر، باید به مراقبت‌های بعد از عمل توجه کافی داشته باشید؛ استراحت نکردن به قدر کافی باعث ایجاد درد و طول کشیدن درمان می‌گردد.

مصرف چه ویتامین‌هایی می‌توانند به تسکین درد بعد از جراحی دیسک کمر کمک کنند؟

تغذیه شما در دوران بهبودی بعد از عمل جراحی بسیار مهم است. مصرف کلسیم (۱۲۰۰ میلی‌گرم در روز) و مصرف (۱۰۰۰ واحد روزانه) ویتامین D، برای سلامتی ستون فقرات لازم است. مصرف روزانه (۵۰۰ میلی گرم) ویتامین C برای بهبود زخم‌ها بسیار مهم است و مصرف مولتی‌ویتامین‌ نیز همیشه ضروری است.