توانبخشی سرطان به درمان و رفع اختلالات جسمانی بیمار در نتیجه بیماری سرطان و درمان های مربوط به آن می گویند. بیشتر علائم و اختلالات جسمانی که بیمار مبتلا به سرطان در دوران بیماری و درمان آن تجربه می‌کند، عبارتند از  درد، التهاب مفاصل، کاهش خون رسانی بافتی (ایسکمی)، اما به علت شرایط بیمار ممکن است درمان مناسب برای هر بیمار با بیماران دیگر متفاوت باشد.

درد، خستگی مزمن و آشفتگی هیجانی از جمله شایع‌ترین چالش‌های گزارش‌شده است، البته بسیاری از بیماران دچار ضعف، ورم، خشکی، گرفتگی، زوال شناختی و یا مشکلات بلع می‌شوند. وقتی عوارض سرطان و یا درمان‌های آن شروع به ایجاد اختلال در دوران نقاهت، توانایی دریافت درمان یا انجام فعالیت‌های روزمره مانند خوابیدن، خوردن و راه رفتن کند، پزشک توانبخشی سرطان را توصیه می‌کند. هر آن‌چه را که لازم است درباره توانبخشی سرطان، مزایا و روش‌های آن بدانید، در این مقاله برای‌تان گردآوری کرده‌ایم.

توانبخشی سرطان چیست؟

توانبخشی سرطان مدیریت پزشکی عوارض جانبی مربوط به درمان‌های سرطان و ورزش‌درمانی‌های مختلف را با هم ترکیب می‌کند. این نوع توانبخشی عوارض جانبی شایع سرطان و درمانش، از قبیل خستگی مزمن، ضعف، استقامت پایین، درد، حالت تهوع، اضطراب، افسردگی و از دست دادن اعتمادبه‌نفس را کاهش می‌دهد. درمان‌های توانبخشی با هدف بهبود عملکرد و به عهده گرفتن نقش‌های مختلف در زندگی فردی و شغلی و فعالیت‌های تفریحی انجام می‌شود.

درمان توانبخشی به بیمار برای پشت سر گذاشتن دوران نقاهت سریع‌تر و کامل‌تر کمک می کند. گروهی از متخصصان کادر درمان، منابع و تکنیک‌های درمانی گرد هم جمع می‌شوند تا بیمار مبتلا به سرطان قابلیت‌های جسمی و روانی‌اش را حین درمان سرطان و پس از آن به طور کامل بازیابد.

بهترین متخصص توانبخشی سرطان کیست؟

مزایای توانبخشی سرطان

توانبخشی سرطان انجام وظیفه‌های روزانه، مانند ازسرگیری وظایف شغلی و تحصیلی و کارهای خانه را آسان‌تر می‌کند. از جمله مزایای توانبخشی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. سازگار شدن با پروتز (در صورت وجود پروتز)
2. افزایش مقاومت و قدرت
3. ارتقاء عزت نفس و اعتماد به نفس
4. کاهش خستگی
5. بازیابی یا افزایش توانایی حرکتی
6. کوتاه‌تر کردن دوران نقاهت
7. پشتیبانی از بیمار و خانواده‌اش
8. تسکین درد
9. به حداقل رساندن دوران بستری

توانبخشی سرطان علاوه بر اینکه برای کنترل علائم جسمانی بیماران مبتلا به سرطان که درمان یافته قطعی هستند موثر هست، به بیمارانی که بیماری سرطان پیشرفته دارند و نیاز به بستری دارند نیز کمک شایانی می کند (تحت عنوان طب تسکینی).

لازم به ذکر است که ، سرطان یکی از چهار علت شایع مرگ و میر در جهان است و بعد از مشکلات قلبی دومین علت شایع مرگ و میر در جهان می باشد. از آنجایی که با پیشرفت روش‌های تشخیصی و درمان‌های موثر در زمینه سرطان، میزان نجات یافتگان از بیماری سرطان در جهان رو به افزایش است، توانبخشی سرطان نقش برجسته تری در کنترل علائم جسمی و ناتوانی‌های بعد از درمان در بیمار مبتلا به سرطان پیدا کرده است. 

چه افرادی به توانبخشی سرطان نیاز دارند؟

سرطان و درمان‌ آن عوارض جسمی متعددی مانند درد، خستگی مزمن و ضعف عضلانی را به دنبال دارد. این عوارض جانبی زندگی بیمار را از نظر جسمی، هیجانی و کاربردی مختل می‌کند. اگرچه تمام بازماندگان سرطان به خدمات حرفه‌ای توانبخشی نیاز ندارند، اکثرشان باید حداقل برای افزایش قدرت و بنیه‌شان تلاش کنند.

نشانه‌های نیاز به خدمات توانبخشی:

• ضعیف‌تر شدن نسبت به زمان تشخیص اولیه سرطان
• مشکل داشتن در حرف زدن یا بلع
• احساس دردی که ناشی از سرطان نباشد.
• بیشتر شدن احساس خستگی نسبت به زمان تشخیص داده شدن سرطان
• بروز مشکلات عضلانی یا استخوانی مانند گرفتگی یا سفتی عضله یا عدم‌ تعادل
• مختل شدن دوران نقاهت پس از درمان و دچار مشکل شدن در انجام دادن کارهای ضروری
• مطمئن نبودن درباره میزان ورزش کردن یا بهترین ورزش‌ها
• دردسرساز شدن مشکلات حافظه یا به سختی تمرکز کردن
• اختلال‌های خواب
• لنف ادم
• بروز مشکل در عادت‌های غذایی و وزن
• نوروپاتی محیطی

راهنمایی و توصیه‌های متخصص توانبخشی سلامت و توانایی بیماران مبتلا به سرطان را بهبود می‌دهد تا هر چه سریع‌تر عملکرد عادی خود را در بالاترین سطح ممکن بازیابند.

برنامه درمانی توانبخشی سرطان و متخصصین این حوزه

برنامه درمانی توانبخشی، یک برنامه طولانی مدت و موثر است که اثر تاثیر آن در بهبود کیفیت زندگی بیمار و کنترل علائم جسمانی وی به آهستگی و با گذشت زمان مشخص می‌شود. بنابراین پذیرش و اجرای برنامه توانبخشی توسط بیمار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

برنامه توانبخشی سرطان بنا به درخواست و صلاحدید متخصصین درمان سرطان (متخصص پرتودرمانی، فوق تخصص خون و سرطان و جراح سرطان)  و توسط متخصص طب فیزیکی و توانبخشی بر اساس نوع سرطان هر بیمار، علائم، پیش آگهی و درمان‌های آن نوشته می‌شود و توسط تیم توانبخشی شامل فیزیوتراپیست، متخصص طب فیزیکی، کاردرمان، گفتاردرمان، حرکات اصلاحی، پرستار، تیم مدیریت زخم و غیره اجرا می‌شود.

از طرفی توانبخشی سرطان یک تخصص بین رشته‌ای است و در مواردی نیاز به مشورت متخصصین مختلف مانند فوق تخصص درد، فوق تخصص طب تسکینی، متخصص جراحی، متخصص بی‌هوشی، متخصص پوست و غیره می‌باشد.

کادر درمان پرسش‌هایی را درباره درد و خستگی مزمن، مشکلات جسمی، نگرانی‌های عاطفی و هیجانی و مشکلات کاربردی مانند توانایی کار کردن می‌پرسد. فهرستی از نیازها و نگرانی‌های‌تان را پیش از مراجعه به متخصص توانبخشی تهیه کنید تا متخصص طرح درمان ویژه‌ای را متناسب با شرایط خاص‌تان تهیه کند.

هر یک از اعضای گروه متخصصین توانبخشی برای تهیه طرح درمان مرتبط با حوزه تخصصی‌شان با بیمار همکاری می‌کنند. برای مثال متخصص طب فیزیکی طرح درمانی را برای بازیابی توانایی حرکتی و قدرت بدنی بیمار تهیه می‌کند. متخصص کاردرمانی به بیمار مبتلا به سرطان کمک می‌کند تا فعالیت‌های معمولش را در خانه، محل کار و اجتماع انجام بدهد. آسیب‌شناس گفتار زبان به رفع مشکلات گفتاری و یا بلع کمک می‌کند. متخصص کاردرمانی نیز در بازگشت موفقیت‌آمیز به محل کار به یاری بیماران می‌آید.

مراحل توانبخشی سرطان

پنج مرحله متفاوت برای بیماری سرطان در علم توانبخشی در نظر گرفته می‌شود، که در هر مرحله اقدامات و درمان‌های توانبخشی کاملاً متفاوت است:

مرحله اول

مرحله اول روند درمان سرطان، مرحله ابتدایی یا مرحله درمان اولیه است. در این مرحله بیماری سرطان تازه تشخیص داده شده است و بیمار تحت درمان‌های جراحی، پرتودرمانی و شیمی درمانی بر اساس نوع و مرحله بیماری قرار گرفته است. در این مرحله توانبخشی سرطان شامل کنترل و کاهش اثرات درمان بر روی عملکرد بیماران است. به طور مثال با اقدامات توانبخشی می‌توان اثرات داروی شیمی درمانی را بر روی اعصاب محیطی اندام‌ها به حداقل رساند.

برای مثال برای بازتوانی بیمار مبتلا به سرطان پستان ، توانبخشی صحیح عضلات کمربند شانه‌ای و قدام قفسه سینه و برنامه حرکات مفصل شانه در زمان مناسب بعد از جراحی برداشتن پستان می‌تواند از عوارضی مانند خشکی مفصل شانه، شانه یخ زده، سندرم طناب زیر بغل، سروما و هماتوم جلوگیری کند. علاوه بر نقش توانبخشی در پیشگیری و کاهش عوارض درمان، درمان زودهنگام و صحیح علائم درمان در این مرحله، باعث پاسخ بهتر به درمان می شود.

شروع زودهنگام فعالیت ورزشی در بیمارانی که تحت جراحی برداشتن پستان قرار گرفتند به علت خطر بروز سروما و هماتوم توصیه نمی‌شود. توجه داشته باشید شروع حرکات ورزشی بعد از جراحی پستان کاملاً تخصصی است و نیاز به مشاوره با متخصص طب فیزیکی و توانبخشی می باشد. به طور مثال کنترل لنف ادم در طی مرحله درمان سرطان و حین پرتودرمانی و شیمی درمانی، احتمال نزدیک شدن سایز اندام به اندام سمت مقابل را افزایش می‌دهد.

مرحله دوم

مرحله دوم درمان بیماری سرطان، مرحله گوش به زنگ بودن یا Surveillance می‌باشد. در این مرحله بسیاری از عوارض تاخیری درمان‌های سرطان بروز می‌کند. از طرفی احتمال مسمومیت دارویی ناشی از داروهای شیمی درمانی نیز وجود دارد. عود سرطان در این مرحله نیز باید به دقت زیر نظر گرفته شود. این مرحله از درمان سرطان ممکن است سال‌ها به طول بیانجامد.

در این مرحله هدف از توانبخشی، کنترل علائم طولانی مدت و تاخیری بیماری سرطان و درمان آن می‌باشد. از طرفی تقویت عضلانی بیمار و برنامه ریزی برای برگشت به فعالیت روزانه، برگشت به اجتماع و کار نیز جزوی از برنامه توانبخشی بیمار است. در صورتی که بیمار درمان قطعی پیدا نکند و وارد مرحله عود بیماری شود.

مرحله سوم و چهارم

مرحله‌های بعدی درمان شامل مرحله عود (recurrence) و مرحله گذراندن زمان (temporization) می‌باشد که هر کدام بسته به شرایط بیمار برنامه توانبخشی خاص خود را جهت کنترل علائم جسمانی بیمار دارد.

مرحله پنجم

مرحله آخر در بیمارانی که با پیشرفت و عود بیماری مواجهه می‌شوند مرحله طب تسکینی (palliation) است. در این مرحله توانبخشی بیمار شامل حفظ قدرت حرکت و استقلال بیمار در انجام کارهای شخصی روزمره می‌باشد. حمایت‌های روحی و روانی نیز جزو مهمی از توانبخشی بیمار در این مرحله می‌باشد.

برنامه توانبخشی برای درمان شایع ترین علائم و عوارض سرطان

توانبخشی سرطان عوارض جانبی درمان مانند خستگی شدید، درد، باقی ماندن جای زخم، حالت تهوع، مشکلات مربوط به تفکر (موسوم به مغز شیمیایی) و لنف ادم را کاهش می‌دهد.

متخصص توانبخشی سرطان از جدید‌ترین روش‌ها برای حمایت از بیماران سرطانی و بازماندگان سرطان بهره می‌گیرند. از جمله روش‌های مورد استفاده در توانبخشی سرطان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

درمان‌های بستری برای بیماران مبتلا به سرطان

• تحریک الکتریکی عملکردی: تکانه‌های الکتریکی بسیار کوچک برای بهبود عملکرد عضله به کار برده می‌شود.
• کلینیک مخصوص نیازمندان به ویلچر: متخصص توانبخشی به بیماران نیازمند به صندلی چرخدار کمک می‌کند تا ویلچر مناسب با بهترین بالشتک‌ها و کنترل‌ها را انتخاب کنند تا راحتی، توانایی حرکتی و سلامتی‌شان به حداکثر برسد.

درمان‌های سرپایی برای بیماران مبتلا به سرطان

• درمان لنف ادم: برخی بیماران در اثر درمان‌های سرطان دچار لنف ادم می‌شوند. مشکلات مربوط به متوقف شدن غدد لنفاوی در این عارضه باعث ورم و سفتی می‌شود.
• ارزیابی عصبی‌_‌شناختی: ارزیابی به این منظور انجام می‌شود که مشخص شود آیا درمان‌های سرطان عملکردهای شناختی، مانند حافظه و توانایی‌های استدلال و پردازش را مختل کرده است یا خیر
• توانبخشی لگن: توانبخشی لگن در غلبه بر درد یا ناکارآمدی مثانه، روده یا رحم به بیماران کمک می‌کند.
• ارزیابی بازگشت به محل کار: متخصص ارزیابی جامعی را انجام می‌دهد تا مشخص شود که آیا بیمار برای بازگشت به محل کار آماده است یا خیر.

درمان خستگی مفرط ناشی از سرطان

یکی از شایع ترین شکایات جسمی که در بیماران مبتلا به سرطان در برنامه توانبخشی سرطان مورد توجه است، خستگی است. در واقع ۷۰ تا ۱۰۰ درصد بیماران مبتلا به سرطان بسته به نوع سرطان، مرحله آن و نوع درمان، از خستگی جسمی رنج می برند. میزان خستگی بر اساس رتبه بندی جهانی (Numerical Rating Scale) در بسیاری از بیماران مبتلا به سرطان در مرحله حاد درمانی از نمره ۷ به بالا از ۱۱ امتیاز می‌باشد که مقدار قابل توجه و آزار دهنده‌ای می‌باشد. شدت و دوره زمانی خستگی پس از ابتلا به سرطان و درمان آن به شمارش سلول‌های خونی (بخصوص هموگلوبولین) ارتباط دارد. علاوه بر اصلاح فاکتورهای خونی و درمان دارویی (مدافینیل، متیل فنیدات، کورتیکواستروئید، ال کارنیتین)  ورزش و برنامه توانبخشی نقش بسزایی در بهبود خستگی بیمار دارد.

توانبخشی درد ناشی از سرطان

یکی دیگر از علایم شایع بیماران مبتلا به سرطان که درمان و کنترل آن در برنامه توانبخشی سرطان الزامی است، درد می‌باشد.

شیوع درد در بیماران مبتلا به سرطان به نوع بیماری و گسترش آن ارتباط دارد، به طوری که ۲۸ درصد بیماران مبتلا به سرطان که به تازگی تشخیص سرطان برای آنها داده شده است و ۶۴ تا ۸۰ درصد بیماران مبتلا به سرطان پیشرفته از درد شکایت دارند. در برخی موارد درمان‌های خود سرطان مانند پرتودرمانی به کاهش درد بیمار کمک می کند. اضطراب و افسردگی درد بیماران مبتلا به سرطان را بدتر می‌کند. بنابراین حمایت روحی و روانی جزوی از روند توانبخشی بیمار است.

علت درد بیماران مبتلا به سرطان در مرحله حاد بیماری که اغلب پاسخ خوبی به درمان دارند، موارد مختلفی می‌باشد. مانند درد مفاصل ناشی از داروی شیمی درمانی Paclitoxel، درد استخوانی ناشی از داروهای تحریک کننده رشد سلولهای خونی CSF (گرانولوسیت-ماکروفاژ)، درد دهانی ناشی از التهاب مخاط دهان (موکوزیت) در نتیجه رادیوتراپی، درد ناشی از آسیب موضعی عصب در محل برش جراحی، درد کبد به علت هپاتیت ناشی از داروها، دردهای شریانی به علت تزریقات داخل عروقی، و غیره.

درد در مرحله مزمن ناشی از آسیب جدی تر احشاء و اعصاب می باشد. شایع ترین علل درد در مراحل مزمن، متاستاز استخوان است. گرچه ۲۵ درصد موارد بیماران با متاستاز استخوانی هیچ دردی ندارند. کنترل دردهای سرطانی بسیار تخصصی و اغلب با همکاری بین تخصصی امکانپذیر است. استفاده از داروهای اپوئید و روش‌های تهاجمی بلوک اعصاب موضعی یا شبکه‌های عصبی و همچنین تعبیه پمپ ضد درد در موارد شدید و مقاوم درد با نظر متخصص برای بیماران در نظر گرفته می‌شود.

توانبخشی برای متاستاز استخوانی سرطان

از جمله برنامه توانبخشی در بیماران با متاستاز استخوانی علاوه بر کنترل درد، جلوگیری از شکستگی استخوان است. ۸ درصد بیماران با متاستاز استخوانی مستعد شکستگی هستند. ۵۳ درصد از بیماران مبتلا به سرطان که دچار شکستگی استخوان ناشی از متاستاز می شوند، مبتلا به سرطان پستان هستند. ۶۰ درصد شکستگی‌های ناشی از متاستاز سرطان در استخوان فمور (استخوان ران) رخ می‌دهد که در ۸۰ درصد افراد با شکستگی استخوان ران، شکستگی در سر استخوان ران رخ می‌دهد.

درمان توانبخشی سرطان در متاستاز استخوان در جهت حفظ و افزایش عملکرد بیمار و راحتی وی می‌باشد. تجویز ورزش‌های توان بخشی جهت تقویت عضلات راست کننده کنار ستون فقرات (اکستانسورهای کمری)، و عضلات شکم، ورزشهای تعادلی، تجویز وسایل کمکی مانند ارتز مناسب، عصا و واکر جهت بی‌حرکتی یا عدم وزن گذاری و اصلاح محیط در برنامه توانبخشی سرطان در نظر گرفته می‌شود.

در صورت بروز شکستگی در استخوان دارای متاستاز درمان اغلب حمایتی است و تنها در صورت وجود درد مقاوم به درمان جراحی توصیه می‌شود.

توانبخشی متاستاز مغزی سرطان

کنترل علائم ناشی از متاستاز مغزی نیز جزوی از روند توانبخشی سرطان است. ۱۵ تا ۴۰ درصد افراد مبتلا به سرطان ممکن است در طول بیماری، مبتلا به متاستاز مغزی شوند. ریه و پستان دو سرطان شایع با احتمال متاستاز مغزی هستند. سردرد و اختلالات ذهنی شایع ترین علامت بیماران با متاستاز مغزی هستند که کنترل علائم و کاهش آن با متخصص توانبخشی سرطان امکانپذیر است.

توانبخشی و درمان مشکلات اعصاب محیطی

تحت فشار قرار گرفتن طناب نخاعی در نتیجه متاستاز مهره‌های ستون فقرات یا خود تومور اولیه رخ می‌دهد. شایع‌ترین علامت در این بیماران درد می باشد. شایع‌ترین محل متاستاز به ستون فقرات، استخوان‌های مهره‌ای سینه‌ای (توراسیک) می‌باشد. کنترل و کاهش نقایص نورولوژی و جلوگیری از شکستگی ستون فقرات جزوی از برنامه توانبخشی سرطان می‌باشد.

درگیری شبکه‌های عصبی بازویی و کمری نیز به علت خود تومور یا عارضه درمانی (شیمی درمانی یا رادیوتراپی) ممکن است رخ دهد. در سرطان‌های سر و گردن به علت عوارض جراحی و پرتو درمانی ممکن است بیمار با درگیری اعصاب کرانیال مراجعه کند. همچنین اسپاسم و گرفتگی عضلات گردن نیز در بیماران مبتلا به سرطان با پرتو درمانی این نواحی شایع است. تمام علائم و عوارض جانبی سرطان و درمان‌های آن توسط متخصص توانبخشی تشخیص داده شده و جهت کاهش یا بهبود این علایم برنامه ریزی می شود.

با توجه به نو ظهور بودن علم توانبخشی سرطان در کل دنیا، امید است به زودی توانبخشی سرطان در کنار درمانهای رایج سرطان جهت خدمت رسانی به بیماران جایگاه خود را پیدا کند و جهت دستیابی به این منظور افزایش آگاهی بیماران از خدمات ارائه شده توسط سرویس توانبخشی سرطان در کنار افزایش همکاری و ارتباط بین تیمی توسط متخصصین عزیز جراحی سرطان، پرتودرمانی و خون و سرطان ضروری است.

درمان لنف ادم با IPC (فشرده‌سازی پنوماتیک متناوب)

لنف ادم به جمع شدن خارج‌سلولی غیرعادی مایع بینابینی گفته می‌شود. مایع بینابینی حاوی پروتئین‌ها، سیتوکین‌ها، سلول‌های خونی خارج‌عروقی و محصولات پارانشیم و سلول‌های بنیادی است.

IPC از طریق روش فشرده‌سازی مکانیکی با استفاده از دستگاه‌های پنوماتیک مایع جمع‌ شده را به تدریج تخلیه می‌کند. ساخت و عملکرد دستگاه‌های پنوماتیک باید مبتنی بر پارامترهای فیزیولوژیک مایع بافتی باشد.

توانبخشی سرطان عوارض جانبی شایع سرطان و درمان‌های آن، مانند خستگی شدید، ضعف، استقامت اندک، درد، حالت تهوع، اضطراب، افسردگی و از دست دادن اعتماد به‌ نفس را کاهش می‌دهد. ورزش که بخش مهمی از توانبخشی سرطان است، قدرت و استقامت را افزایش می‌دهد و اعتماد به نفس را بازیابی می‌کند. توانبخشی سرطان ضمن بهبود رفاه جسمی، عاطفی و اجتماعی به بیماران کمک می‌کند تا به بالاترین سطح عملکردی و استقلال ممکن برگردند.

سخن پایانی

از آن‌ جا که تأثیرات و عوارض سرطان بر هر بیمار منحصر به ‎فرد است، هیچ دو درمان توانبخشی‌ای مانند هم نیست. اگر فکر می‌کنید به توانبخشی سرطان نیاز دارید، توصیه می‌کنیم برای ارزیابی اولیه در اوایل دوره درمان به متخصص توانبخشی سرطان مراجعه کنید. متخصص وضعیت فعلی، طرح درمان سرطان و اهداف فردی‌تان را بررسی خواهد کرد.

در طول دوره درمان توانبخشی سرطان بارها به متخصص مراجعه خواهید کرد. متخصص توانبخشی و شما ورزش‌های هدفمندی را با هم‌ فکری یکدیگر با هدف دستیابی به اهداف فردی‌تان انجام خواهید داد. متخصص توانبخشی تشویق‌تان می‌کند که ورزش‌درمانی را در خانه هم انجام بدهید تا پیشرفت درمان شتاب بیشتری پیدا کند. حتی در زمان‌های دشوار که ورزش کردن سخت است هم، نهایت تلاش‌تان را برای رعایت توصیه‌های متخصص توانبخشی و حضور در جلسه‌های درمان بکنید.

پرسش‌های پرتکرار

پاسخ به برخی از پرسش های مهم توانبخشی سرطان را در ادامه مطالعه کنید:

چه مدت به درمان توانبخشی نیاز خواهم داشت؟

طرح درمان پیشرونده و مستمر توانبخشی و طب فیزیکی کیفیت زندگی را در دوران درمان سرطان ارتقاء می‌دهد. بعضی از عوارض جانبی جسمی موقتی است و حین درمان یا بلافاصله پس از اتمام درمان سرطان بروز می‌یابد. در این صورت فقط در زمانی‌ که تغییرات موقتی بر زندگی روزمره‌تان اثر می‌گذارد، می‌توانید درمان توانبخشی را انجام بدهید.

اما برخی بیماران تا سال‌ها پس از اتمام درمان سرطان دچار عوارض جانبی جسمی نمی‌شوند. اگر این تغییرات با درد همراه باشد یا تعدیل زندگی روزمره را ضروری سازد، درمان توانبخشی لازم می‌شود و پزشک معالج توانبخشی سرطان را در زمان بروز عوارض تجویز می‌کند.

بیمه هزینه توانبخشی سرطان را پرداخت می‌کند؟

پوشش بیمه‌ای‌تان را بررسی کنید تا متوجه شوید که چند جلسه گفتاردرمانی، کاردرمانی و طب فیزیکی یا فیزیوتراپی در هر سال توسط هر یک از متخصصین تحت پوشش است. پوشش شرکت‌های بیمه مختلف برای درمان توانبخشی با هم متفاوت است.