سرطان سینه یکی از شایع‌ترین بیماری‌های زنان در سراسر جهان است و هرساله هزاران زن به این بیماری مبتلا می‌شوند. این بیماری نه تنها برای بیماران و خانواده‌هایشان بلکه برای جامعه به طور کلی نیز تهدیدی جدی محسوب می‌شود. در سال‌های اخیر، با توسعه روش‌های تشخیص زودهنگام و پیشرفت‌های درمانی، امید به زندگی سرطان سینه افزایش یافته است. با این حال، برخی از بیماران پس از درمان و رفع سرطان، با مشکلات جسمی و روانی متعدد مواجه می‌شوند که می‌تواند کیفیت زندگی آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهد. توانبخشی سرطان سینه یکی از راه‌های بسیار مفید برای پیشگیری از این موضوع و بالا بردن امید به زندگی در بیماران است. در این مقاله، تمام نکات مربوط به بازتوانی سرطان پستان را به صورت کامل بررسی میکنیم. برای آشنایی با این موارد تا انتهای مقاله همراه ما باشید.

سرطان سینه چیست؟

سرطان سینه بیماری خطرناکی است که در آن سلول‌های ناسالم در بافت سینه ایجاد می‌شوند. این بیماری معمولاً از بافت غده‌ای و بافت لوبول‌های سینه شروع می‌شود و می‌تواند به سایر مناطق سینه و بافت‌های اطراف گسترش یابد. عوامل مختلفی باعث ایجاد سرطان سینه می‌شوند. از جمله این عوامل می‌شود به سابقه خانوادگی سرطان، عوامل ژنتیک، عوامل محیطی، سن و عوامل هورمونی اشاره کرد. اما دقیقاً علت ایجاد این بیماری هنوز به طور کامل مشخص نیست. علائم سرطان سینه ممکن است متنوع باشند و شامل توده یا گره در سینه، تغییر در شکل و اندازه سینه، تغییر در پوست سینه، ترشحات غیرطبیعی از پستان، خارش و قرمزی در منطقه سینه و تغییر در شکل و اندازه سرطان سینه باشد.

در مورد تغذیه بعد از سرطان سینه نیز بخوانید!

توانبخشی سرطان سینه چیست؟

توانبخشی سرطان سینه یکی از اقدامات پزشکی است که کمک بسیاری به بهبود کیفیت زندگی مبتلایان به سرطان سینه می‌کند. سرطان سینه شایع‌ترین سرطان در میان بانوان به حساب می‌آید. در برخی مواقع فرآیند تشخیص و درمان سرطان سینه، باعث ناتوانی، درد و کاهش کیفیت زندگی بیماران می‌شود. بازتوانی سرطان سینه کمک زیادی به افزایش عملکرد و حتی کاهش درد بیماران پس از جراحی می‌کند. این کار، بسته به شرایط و نیاز بیمار معمولا شامل حمایت عاطفی، فیزیوتراپی، گفتار درمانی و درمان لنف ادم ناشی از جراحی سینه می‌شود.

همچنین بدانید که بهترین متخصص توانبخشی سرطان کیست؟

انواع توانبخشی سرطان سینه

بازتوانی سرطان سینه شامل بخش‌ها انواع مختلفی می‌شود، به صورت کلی بازتوانی برای هر نوع سرطان انواع مختلفی دارد که به کاربرد بازتوانی بستگی دارد. انواع مختلف بازتوانی سرطان ریه در گروه‌های زیر طبقه‌بندی می‌شوند: 

• بازتوانی سرطان سینه و پیشگیری
• بازتوانی سرطان سینه و بازگشت به زندگی روزمره
• بازتوانی سرطان سینهِ حمایت کننده
• بازتوانی سرطان سینهِ تسکینی

توانبخشی سرطان سینه و پیشگیری

در بازتوانی سرطان سینه و پیشگیری، تیم پزشکی تلاش می‌کند تا از ایجاد ناتوانی بعد از جراحی سرطان سینه جلوگیری کند. در ابتدا پیش از شروع فرآیند درمان، وضعیت فعلی بیمار بررسی می‌شود سپس با توجه به شرایط بیمار خطر ایجاد ناتوانی پیش بینی و توصیه‌های لازم برای درمان کم خطر و کاهش وابستگی بیمار (در انجام فعالیت روزمره خود) به پزشک انجام می‌شود. همچنین این فرآیند باعث تشخیص زود هنگام هرگونه مشکل و آسیب به بیمار می‌شود. درمان اختلالات که به تازگی ایجاد شده‌اند، نسبت به آسیب‌هایی که مدت طولانی از ایجاد آن‌ها گذشته است؛ برای بیمار آسان‌تر و موثرتر است. 

توانبخشی سرطان سینه و بازگشت به زندگی روزمره

بازتوانی برای بازگشت به فعالیت‌های روزمره، خصوصا برای بیمارانی که شرایط خوبی دارند و احتمال دارد بدون ایجاد مشکل جدی درمان شوند و به زندگی روزمره¬ی خود بازگردند، مفید است. در این مرحله بیمار پس از جراحی به تیم بازتوانی ارجاع داده می‌شود و تمام اختلالات ممکن از جمله مشکلات ستون فقرات، تورم محل جراحی و کاهش محدوده حرکت شانه بررسی شده و سپس بیمار مرخص می‌شود. بسته به اختلالات و آسیب‌های موجود برنامه‌ی درمان و تاریخ مراجعه بعدی بیمار تعیین می‌شود. 

بازتوانی سرطان سینهِ حمایت کننده

بعضی اختلالات ایجاد شده در جریان بیماری سرطان سینه غیرقابل اجتناب هستند و به طور کامل برطرف نخواهند شد. در این دسته از فعالیت‌های بازتوانی سرطان تلاش می‌شود تا حد ممکن بیمار حداقل نیازهای خود را به صورت مستقل انجام دهد. 

توانبخشی سرطان سینهِ تسکینی

گاهی اوقات بیماران در مراحل آخر سرطان سینه به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند؛ در این زمان بیماری به قدری پیشرفت کرده است که دیگر امیدی به درمان سرطان سینه نیست. در این شرایط بازتوانی سرطان سینه با هدف افزایش احساس راحتی بیمار انجام می‌شود. یکی از مهم‌ترین موارد بازتوانی سرطان در این شرایط، کاهش درد بیمار، جلوگیری از عفونت‌های ثانویه و حمایت عاطفی بیمار می‌باشد.

فیزیوتراپی و حرکات کششی پیشرونده

عوارض پس از درمان سرطان سینه

 درمان سرطان سینه، هر نوعی که باشد، احتمال بروز برخی عوارض را به همراه دارد. در ادامه درباره­ آسیب­‌ها و عوارض شایع پس از درمان در مبتلایان به سرطان پستان صحبت خواهیم کرد. این عوارض عبارتند از:

درد شدید در قسمت بالاتنه و محل جراحی

پس از درمان سرطان سینه، این درد شدید می­‌تواند در اثر جراحی، شیمی­‌درمانی یا پرتودرمانی ایجاد شود. نکته­ مهم در بازتوانی سرطان سینه در این بیماران یافتن علت اصلی ایجاد درد است. گاهی با بررسی دقیق عمل و روند درمان بیمار علت ایجاد درد مشخص می‌شود و با مهندسی معکوس این علت تا حد ممکن برطرف خواهد شد.

نقص عملکرد و کاهش محدوده حرکات شانه

یکی از عوارض عمل جراحی سرطان سینه نقص عملکرد شانه است. این مشکل در اثر آسیب اعصاب و ایجاد اسکار دردناک محل جراحی ایجاد می‌شود. درنتیجه بیمار برای کنترل درد، دست خود را در وضعیت خاصی قرار می­‌دهد که بعد از مدتی منجر به آتروفی عضلات قفسه سینه و کوتاهی دست می­‌شود. همچنین بی­‌حرکت ماندن شانه و آتروفی عضلات، منجر به سندرم شانه­ یخ­زده می‌شوند و بعد از مدتی این مفصل در پی از بین رفتن رباط­‌ها و تاندون‌­ها، عملکرد خود را از دست می‌دهد. نکات مربوط به این عارضه عبارتند از:

• در بازتوانی این بیماران حرکات کششی خاصی توسط فیزیوتراپ تجویز می­‌شود. بعضی از این حرکات در خانه هم قابل انجام است و بیمار به تدریج شدت حرکات ورزشی را افزایش می­‌دهد تا از ایجاد این عوارض جلوگیری شود.
• سندرم درد بعد از ماستکتومی (جراحی پستان)

این عارضه در بانوان جوان و بیمارانی که جراحی گسترده داشته‌­اند، شایع است. درد این عارضه معمولا سوزاننده، تیز و ناگهانی است (حالتی شبیه به شک الکتریکی) و در اثر آسیب مستقیم عصب ایجاد می­‌شود.

• بازتوانی سرطان سینه در این افراد شامل برنامه‌­های کنترل درد از جمله استفاده از داروهای SNRI یا داروها موضعی مثل ضدالتهاب‌­های استروئیدی می‌شود.
• همچنین تکنیک­‌های فیزیوتراپی مانند: حساسیت‌­زدایی، تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست و استفاده از پچ‌­های سرد پوستی در بهبود این سندم موثر هستند.
• بعضی از مقالات استفاده از سم بوتولینوم (بوتاکس شانه) را نیز پیشنهاد می­‌دهند.

مشکلات مربوط به درمان با داروهای مهارکننده آروماتاز

استفاده از داروهای مهارکننده آروماتاز در درمان سرطان سینه با گیرنده هورمونی، باعث عوارضی مانند: خشکی مفاصل، درد استخوانی و سندرم اسکلتی عضلانی مرتبط با این داروها می‌شود. همچنین این سندرم باعث درد و خشکی مفاصل دست، زانو، بازو، لگن و ستون فقرات به صورت قرینه می‌شود. نکاتی که در مورد این عراضه باید بدانید عبارتند از:

• بازتوانی سرطان سینه در مبتلایان به این سندرم، با تغییر داروها یا تجویز مقدار کمی دولوکستین انجام می‌شود.
• طب سوزنی و تزریق کورتیکو استروئید در بیمارانی که دچار سندرم تونل کارپال یا انگشت ماشه­‌ای شده‌­اند، نیز مفید است.
• بعضی مقالات به تاثیر انجام فیزیوتراپی و انجام یک سری فعالیت‌­های فیزیکی تاکید دارند.

تورم لنفاوی

یکی دیگر از عوارض شایع سرطان سینه و درمان آن، تجمع مایع غنی از پروتئین در فضای بینابینی است. این تجمع به علت نقص تخلیه لنفاوی محل تورم ایجاد می­‌شود. بازتوانی این بیماران توسط طیف گسترده­ای از اقدامات مانند: تخلیه مایع تجمع­ یافته، یک سری حرکات فیزیکی، مراقبت پوستی و ایجاد فشار در محل درگیر انجام می‌شود. به مجموعه این اقدامات، درمان ضد احتقان گفته می‌­شود. همچنین نوع خاصی از فیزیوتراپی تحت عنوان Kinesio برای این بیمارن بسیار مفید است. در این نوع فیزیوتراپی دامنه حرکت مفاصل توسط حرکات فعال و غیرفعال به طرز گسترده­ای تقویت می‌­شود.

نوروپاتی

دلایل زیادی می‌­توانند باعث ایجاد نوروپاتی شوند. یکی از این علت‌ها آسیب مستقیم اعصاب توسط سموم ناشی از شیمی درمانی در بیماران مبتلا به سرطان سینه است. نکته­ مهم رد سایر علل جهت اطمینان از صحت تشخیص دلیل ایجاد نوروپاتی است. بدون تشخیص درست نمی­‌شود اقدام به بازتوانی این عارضه در بیمار کرد. سایر دلایل ایجاد نوروپاتی عبارتند از:

• دیابت
• مصرف الکل
• کمبود ویتامین b12
• بیماری لنفاوی و …

بازتوانی سرطان سینه در موارد ابتلا به ایجاد نوروپاتی می‌­تواند توسط فیزیوتراپی صورت گیرد.

کلام پایانی

بیماران پس از درمان سرطان سینه نیازمند حمایت و مراقبت‌های خاصی هستند تا بتوانند بهبودی جسمانی و روانی خود را تجربه کنند و کیفیت زندگی بهتری داشته باشند. با تأکید بر اهمیت تخصصی و چند رشته‌ای در مداخله‌های بازتوانی، نقش تیم‌های درمانی متعدد از جمله پزشکان، متخصصان روانشناسی، فیزیوتراپیست‌ها و مشاوران تغذیه به طور مشخص مورد بررسی قرار گرفته است.