خشکی و گرفتگی شانه یکی از عوارض بسیار شایع بعد از جراحی برداشتن پستان (که در اصطلاح به اشتباه به آن جراحی برداشتن سینه نیز گفته می‌شود) می‌باشد.
علت بروز این عارضه این است که غدد لنفاوی در ناحیه زیر بغل و در مجاورت شانه قرار دارند. پس از انجام عمل ماستکتومی، امکان دارد در برخی از افراد کاهش دامنه حرکتی شانه و خشکی و گرفتگی شانه ایجاد شود.
جهت درمان خشکی و گرفتگی شانه بعد از جراحی برداشتن سینه، بایستی به منظور رفع این عارضه و بازیابی قابلیت حرکتی به متخصص طب فیزیکی مراجعه شود.

علت خشکی و گرفتگی شانه بعد از جراحی برداشتن سینه

در بیشتر زنان، جراحی سرطان سینه یا ماستکتومی شامل انجام اقدامات درمانی در ناحیه زیر بغل و زیر بازو است. در بسیاری از زنان به برش و خارج کردن غدد لنفاوی نگهبان نیاز است که می‌تواند منجر به خشکی و گرفتگی شانه شود. دلیل دیگر بروز خشکی و گرفتگی، اعصابی هستند که دستان و انگشتان دست را کنترل کرده، تا پایین بازوها امتداد پیدا کرده و از زیر بغل عبور می‌کنند. در صورت آسیب‌ دیدگی این اعصاب در اثر جراحی، خشکی و گرفتگی در شانه ایجاد می‌شود.

علائم همراه با خشکی و گرفتگی شانه بعد از جراحی برداشتن سینه

پس از جراحی برداشتن سینه، امکان دارد علائم زیر در ناحیه‌ای که عمل انجام شده ایجاد شوند:
• بی‌حسی
• ورم
• ضعف
• احساس گزگز در ناحیه بازوها و شانه

چه موقع به پزشک مراجعه کنم؟

پس از جراحی برداشتن پستان، بایستی به طور منظم به پزشک یا متخصص توانبخشی مراجعه شود؛ چرا که پس از جراحی عوارض جانبی ایجاد شده و بیمار بایستی جهت جهت جلوگیری از تشدید این عوارض به پزشک مراجعه کند. در صورت بروز هر یک از علائمی که در قسمت قبل ذکر شد، بایستی به پزشک یا متخصص توانبخشی مراجعه شود.

تشخیص خشکی و گرفتگی شانه بعد از برداشتن سینه

در برخی از موارد، تشخیص خشکی و گرفتگی شانه می‌تواند دشوار باشد و ممکن است پزشک جهت تشخیص به استفاده از آزمایش‌های تصویربرداری نیاز داشته باشد. ام آر آی و یا اولترا سونوگرافی اسکلتی-عضلانی از جمله روش‌های تصویربرداری محسوب می‌شوند.

درمان خشکی و گرفتگی شانه بعد از شیمی درمانی

برنامه توانبخشی بایستی بلافاصله پس از بروز درد و یا محدودیت استفاده از اندام‌های فوقانی آغاز شوند. روش‌های درمان خشکی و گرفتگی شانه بعد از شیمی درمانی شامل موارد زیر می‌شوند:

درمان دارویی

مصرف دارو از اهمیت زیادی برخوردار است و اولین قدم درمانی به شمار می‌رود. بسته به عارضه مورد نظر، داروهای ضد التهابی خوراکی و یا تزریق به شانه بایستی به همراه مصرف داروهای مُسکن استفاده شوند.

تزریق پی آر پی

درمان با پلاسمای غنی از پلاکت یا پی آر پی یک گزینه درمانی برای رفع خشکی و گرفتگی شانه محسوب می‌شود. در این روش با استفاده از خون بدن بیمار، سلول‌های داخل خون به نام پلاکت‌ها از سایر سلول‌های خونی جدا شده و سپس مجدداً در عضله و تاندون شانه تزریق می‌شود.

تزریق استروئید

تزریق کورتیکو استروئید یک روش موثر درمان مشکلات مرتبط با شانه محسوب می‌شود. این روش سبب بهبود التهاب و قابلیت حرکتی می‌شود. این روش زمانی که با برنامه توانبخشی فعال استفاده شود، دارای بیشترین تاثیر می‌باشد.

فیزیوتراپی

[sv slug=”alert”]برنامه توان‌بخشی بایستی توسط متخصص طب فیزیکی یا توانبخشی تدوین و تنظیم شود.[sv slug=”alert1″]

برخی از تمرینات ورزشی مناسب برای رفع خشکی و گرفتگی شانه پس از جراحی برداشتن پستان شامل موارد زیر می‌شوند:

بلند کردن شانه

تمرین بلند کردن شانه بایستی به ترتیب زیر انجام شود:

1. در حالت نشسته یا ایستاده، دست‌ها را در دو طرف بدن خود قرار داده و پشت بدن را در حالت صاف قرار دهید.
2. به آرامی شانه‌ها را به سمت گوش‌ها بالا ببرید.
3. این وضعیت را برای چند ثانیه حفظ کنید.
4. به آرامی شانه‌ها را به وضعیت اولیه بازگردانید.
5. این تمرین را ۵ مرتبه تکرار کنید.

چرخش شانه

تمرین چرخش شانه را به ترتیب زیر انجام دهید:

1. در حالت ایستاده یا نشسته قرار بگیرید و وضعیت صحیح بدنی را حفظ کنید.
2. شانه‌ها خود را به طرف بالا، عقب و پایین بچرخانید.
3. این حرکت را ۱۰ بار انجام دهید.
4. سپس شانه‌ها خود را ۱۰ مرتبه به طرف بالا، جلو و پایین بچرخانید.

حرکت دادن گردن

تمرین حرکت دادن گردن را به ترتیب زیر اجرا کنید.

1. در حالت نشسته قرار گرفته و ستون فقرات را در حالت راست و مستقیم قرار داده و سر خود را به طرف جلو و به سمت شانه راست قرار خم کنید.
2. بدون ایجاد فشار یا بالا آوردن شانه چپ، در حد امکان در گردن خود کشش ایجاد کنید.
3. با استفاده از دست راست برای پایین آوردن سر، کشش را افزایش دهید.
4. این وضعیت را برای مدت ۳۰ ثانیه حفظ کنید.
5. این تمرین را برای طرف مخالف نیز تکرار کنید.

بالا آوردن دست‌ها

تمرین بالا آوردن دست‌ها را به ترتیب زیر انجام دهید:

1. در حالت ایستاده قرار گرفته و دستان خود را در دو طرف بدن قرار دهید. کف دست‌ها به طرف بدن باشد.
2. دستان خود را تا حدی که شانه‌ها به طرف بالا حرکت نکنند، به طرف جلو و بالا ببرید.
3. دستان خود را پایین آورده و در حد امکان به سمت عقب ببرید.
4. دیگر قسمت‌های بدن را بی‌حرکت نگه دارید.
5. این تمرین را برای مدت ۱ دقیقه انجام دهید.

حرکت نخ و سوزن

این تمرین را به ترتیب زیر انجام دهید:

1. دستان و پاهای خود را بر روی زمین قرار دهید؛ به طوری که دست‌ها به طور مستقیم زیر شانه‌ها و زانوها زیر لگن قرار گیرند.
2. دست راست خود را بالا آورده و به آرامی به سمت چپ بیاورید. کف دست به سمت بالا باشد.
3. وزن بدن را بر روی شانه راست قرار داده و سر خود را به سمت چپ بچرخانید.
4. اطمینان حاصل کنید که بیش از حد بر روی شانه فشار وارد نکنید.
5. این وضعیت را برای ۳۰ ثانیه حفظ کنید.
6. به آرامی به وضعیت اولیه بازگردید.
7. این تمرین را برای طرف مخالف نیز انجام دهید.

شاک‌ ویو تراپی

شاک‌ ویو تراپی یک روش غیر تهاجمی است که سبب تحریک روند طبیعی بهبود بدن می‌شود. این روش می‌تواند سبب رفع خشکی شانه شود. شاک‌ ویو تراپی سبب آزاد شدن فاکتورهای رشد در بافت مورد نظر می‌شود.

الکتروتراپی

استفاده از روش الکتروتراپی در قسمت شانه می‌تواند سبب بهبود انقباض و سفتی عضلات شود. این روش باعث افزایش جریان خون و انتقال بهتر مواد مغذی به بافت‌ها شده و در نهایت منجر به افزایش دامنه حرکتی شانه می‌شود.

بیوفیدبک

بیوفیدبک در واقع فرآیند کسب آگاهی بیشتر از بسیاری از عملکردهای فیزیولوژیکی بدن با استفاده از ابزارهای الکترونیکی (و ابزارهای ویژه دیگر) و با هدف تنظیم ساز و کارهای بدن با اراده شخص می‌باشد. این روش را می‌توان برای افزایش فعالیت عضله زیر خاری (اینفرا اسپیناتوس) و کاهش فعالیت عضله دلتوئید خلفی در زمان چرخش خارجی شانه مورد استفاده قرار داد. بیوفیدبک سبب بهبود تعادل و کنترل عضلات کتف و کاهش علائم گیرافتادگی شانه می‌شود.

لیزر پرتوان

لیزر پرتوان با نفوذ به درون عضلات، بافت‌ها و استخوان‌ها سبب تسریع روند بهبود و بازسازی درون سلول‌ها شده و در نهایت باعث رفع خشکی و گرفتگی شانه بعد از ماستکتومی می‌شود.

تکار تراپی

تکار تراپی یک روش درمانی است که ترکیبی از دیاترمی و الکتروتراپی به شمار می‌شود. در این روش انرژی الکترومغناطیسی در بافت مورد نظر به کار گرفته می‌شود. این انرژی می‌تواند به رفع خشکی شانه، بهبود قابلیت حرکتی مفصل و تسریع روند بهبود در شانه کمک کند.

سایر روش‌های درمانی خشکی و گرفتگی شانه بعد از ماستکتومی

دیگر روش‌های درمان خشکی و گرفتگی شانه پس از ماستکتومی شامل:

• گرما درمانی. گرما درمانی روش مناسبی برای رفع خشکی مفاصل و سفتی عضلات می‌باشد و به تسکین درد کمک می‌کند.
• سرما درمانی. استفاده از یخ یا پک سرد در ناحیه آسیب‌ دیده سبب کاهش ورم می‌شود. این روش برای آسیب‌های شدید بسیار موثر می‌باشد.
• درمان‌های دستی. در این روش فیزیوتراپی برای تسکین درد شانه، متخصص جهت بهبود ناحیه مورد نظر از فشار بر روی بافت آسیب‌ دیده استفاده می‌کند. وارد کردن فشار به بازیابی قابلیت حرکتی و انعطاف‌پذیری کمک می‌کند.
• حرکت دادن مفصل. این روش با ایجاد کشش در قسمت کپسول مفصلی سبب بهبود قابلیت حرکتی در ناحیه آسیب‌ دیده می‌شود.
• استفاده از نوارهای درمانی کششی (کینزیو). این روش سبب بهبود جریان خون در ناحیه مورد نظر می‌شود.
• استفاده از نوارهای مخصوص ورزشی. این روش به عنوان بخشی از روند فیزیوتراپی شانه به همراه دیگر روش‌های درمانی، سبب محدودیت حرکتی در قسمت شانه می‌شود.

پس از آغاز برنامه توانبخشی، نظارت بر روند بهبودی و آموزش بلند مدت به بیمار ضروری می‌باشد؛ خصوصاً اگر بیمار از برنامه جدید ورزشی استفاده می‌کند و یا در فعالیت‌های تفریحی شرکت کرده و یا قصد دارد که فعالیت‌های شغلی خود را ادامه دهد.

مراقبت‌های خانگی

استفاده از برنامه توانبخشی ضروری می‌باشد. در کنار این برنامه می‌توان از مراقبت‌های خانگی زیر استفاده کرد:

• ماساژ:

ماساژ ملایم در ناحیه آسیب‌ دیده (یک یا دو بار در روز) با روغن گرم می‌تواند در کاهش تنش در عضلات موثر باشد.

• استراحت و تغییر در نحوه انجام فعالیت‌ها:

فعالیت‌هایی که سبب بروز شانه‌ درد می‌شوند بایستی متوقف شده یا در نحوه انجام آن‌ها تغییر ایجاد شود. شانه بایستی به آرامی حرکت داده شود. این کار به حفظ قدرت و انعطاف‌پذیری شانه‌ها کمک می‌کند.

آیا می‌توان از خشکی و گرفتگی شانه بعد از جراحی برداشتن سینه پیشگیری کرد؟

بله. به این منظور بایستی پیش از انجام ماستکتومی، به متخصص فیزیوتراپی مراجعه شود. متخصص می‌تواند به کاهش شدت خشکی و گرفتگی شانه کمک کند. انجام برخی تمارین ورزشی ویژه به کاهش بروز مشکلات در آینده کمک می‌کند. متخصص فیزیوتراپی پیش از جراحی برنامه ویژه درمانی را جهت کاهش احتمال بروز مشکلات حرکتی مرتبط با شانه و یا بروز درد طراحی می‌کند. انجام حرکت زیر نظر متخصص طب فیزیکی به جلوگیری از بروز خشکی و گرفتگی شانه کمک می‌کند. متخصص توانبخشی لیستی از حرکات ویژه‌ای که بایستی جهت پیشگیری از این عارضه انجام شوند را به شخص ارائه خواهد داد.

سوال‌های رایج در مورد خشکی و گرفتگی شانه بعد از جراحی برداشتن سینه

آیا درمان خشکی و گرفتگی شانه پس از جراحی برداشتن پستان در منزل امکان‌پذیر است؟

خیر. بدون استفاده از روش‌های درمانی مخصوص، امکان دارد این عارضه تشدید شود.

بهبود خشکی و گرفتگی شانه پس از ماستکتومی به چقدر زمان نیاز دارد؟

امکان دارد روند بهبودی به ۳ ماه زمان نیاز داشته باشد. ولی این زمان در هر فردی متفاوت است و به شرایط جسمانی هر شخص بستگی دارد.

آیا استرس می‌تواند باعث بروز خشکی و گرفتگی شانه پس از جراحی برداشتن سینه شود؟

استرس می‌تواند سبب تشدید خشکی و گرفتگی شانه شود.

نحوه خوابیدن با وجود خشکی و گرفتگی شانه بعد از جراحی چگونه است؟

شخص نباید بر روی شانه آسیب‌ دیده بخوابد. جهت جلوگیری از خوابیدن بر روی شانه‌ی آسیب‌ دیده و وارد شدن فشار بر آن در زمان خواب، می‌توان از یک بالش به این منظور استفاده کرد. بالش می‌تواند به عنوان یک مانع در برابر چرخش بدن در زمان خواب عمل کند.

چه مواد غذایی برای بهبود خشکی و گرفتگی شانه پس از جراحی برداشتن سینه مناسب هستند؟

برخی از مواد غذایی مناسب برای بهبود خشکی و گرفتگی شانه پس از جراحی برداشتن سینه عبارتند از:

• اسیدهای چرب امگا-۳/روغن ماهی
• مغز و دانه‌های گیاهی
• سبزیجات خانواده براسیکا (سبزیجات چلیپایی)
• انواع میوه‌ها
• روغن زیتون
• سیر و سبزیجات ریشه‌ای

کمبود چه مواد غذایی سبب تشدید خشکی و گرفتگی شانه می‌شود؟

کمبود منیزیم می‌تواند سبب تشدید خشکی و گرفتگی شانه شود؛ چرا که این ماده غذایی جهت حفظ انعطاف‌پذیری و بهبود حرکت عضلات مورد نیاز می‌باشد.