افرادی که دوره‌های سخت شیمی‌درمانی را پشت سر می‌گذارند، اغلب به توان‌بخشی نیاز پیدا می‌کنند. توان‌بخشی شیمی درمانی شامل حرکات ورزشی، ماساژ یا برخی تمرینات کششی و درمانی سبک است. این فعالیت‌ها به بازگرداندن نیروی از دست رفته کمک می‌کنند و علاوه بر آن، در بهبود روحیه و کاهش استرس ناشی از شیمی‌درمانی نیز مؤثر هستند. با مطالعه این مقاله، با تمامی نکات و نیازمندی‌های مربوط به توان‌بخشی شیمی‌درمانی آشنا شوید.

توان‌بخشی در شیمی درمانی چیست؟

توان‌بخشی شیمی درمانی یا فیزیوتراپی سرطان، جزئی از برنامه‌های مراقبتی و درمانی در دوره درمان مبتلایان به سرطان است. بیماران سرطانی علاوه بر خود بیماری، با مشکلات متعددی مواجه هستند. از جمله این مشکلات می‌توان به دشواری در رفتن به سر کار، اضطراب و استرس، درد و مشکلات در انجام فعالیت‌های روزانه اشاره کرد. در توان‌بخشی با کمک فیزیوتراپی، جلسات تمرینی و ورزش‌های سبک، تلاش می‌شود تا فرد به زندگی قبلی خود نزدیک‌تر شود. توان‌بخشی در هر مرحله‌ای که فرد مبتلا به سرطان با چالشی مواجه شود، آغاز می‌شود. به‌عنوان‌مثال، مشکلات در راه رفتن، خوابیدن، یا حتی در تفکر و تمرکز می‌تواند نیاز به توان‌بخشی را ضروری کند.

دلایل انجام توان‌بخشی شیمی درمانی

توان‌بخشی شیمی درمانی به دلایل متعددی انجام می‌شود. این برنامه‌ها به بهبود وضعیت جسمانی و روانی بیماران کمک می‌کنند و مشکلات حرکتی ناشی از شیمی‌درمانی را کاهش می‌دهند. توان‌بخشی می‌تواند درد و خستگی را کاهش دهد، به بازیابی نیروی از دست رفته کمک کند و توانایی بیماران در انجام فعالیت‌های روزانه را افزایش دهد. علاوه بر این، این برنامه‌ها می‌توانند اضطراب و استرس ناشی از درمان را کاهش داده و کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشند. به طور کلی، توان‌بخشی شیمی‌درمانی به بیماران کمک می‌کند تا بهتر با چالش‌های جسمی و روحی ناشی از بیماری و درمان مقابله کنند و به زندگی عادی خود نزدیک‌تر شوند.

انواع روش‌های توان‌بخشی شیمی درمانی

فیزیوتراپی و توان‌بخشی سرطان می‌تواند هم در خانه و هم در کلینیک‌ها انجام شود، و به صورت بستری یا سرپایی ارائه گردد. توان‌بخشی در منزل برای افرادی تجویز می‌شود که نمی‌توانند در معرض هوای آلوده قرار بگیرند. همچنین، امکان دارد بیماران به دلیل وضعیت جسمی و حرکتی حاد قادر به طی مسیر نباشند، بنابراین تیم توان‌بخشی به منزل آنها می‌رود.

خدمات توان‌بخشی بستری در مدت زمانی که بیمار در بیمارستان بستری است، ارائه می‌شود. این نوع توان‌بخشی برای افرادی با آسیب‌های شدید نخاعی، قطع عضو، سکته مغزی یا آسیب مغزی مناسب است. سایر بیماران برای توان‌بخشی به کلینیک‌های تخصصی مراجعه می‌کنند، جایی که انواع خدمات توان‌بخشی مانند فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتار درمانی و مشاوره ارائه می‌شود. همچنین دیگر انواع توان‌بخشی شامل موارد زیر است:

• آب درمانی
• تحریک الکتریکییا استیمولیشن
• ورزش درمانی
• لیزر درمانی
• مگنت تراپی

هر یک از این روش‌های توان‌بخشی متناسب با نیاز بیمار توسط پزشک متخصص تجویز خواهد شد.

همچنین درمورد تاثیرات آب درمانی بر سرطان، بخوانید!

اهداف توان‌بخشی در شیمی درمانی

برنامه‌های توان‌بخشی برای بیماران شیمی درمانی با توجه به نیاز فرد بیمار، نوع سرطان و عوارضی که بیمار با آن‌ها روبرو است، مدیریت می‌شوند. این برنامه‌ها اهداف زیر را دنبال می‌کنند:

• بهبود و تسکین درد و کمک به بازیابی روحیه
• بهبود عملکرد روده و مثانه
• تصحیح و بهبود وضعیت تغذیه
• کم کردن روزهای بستری در بیمارستان
• بالا بردن استقامت در فعالیت‌های روزانه و کار از طریق تصحیح سبک زندگی

روش‌های مختلف توان‌بخشی شیمی درمانی

روش‌های مختلف توان‌بخشی شیمی درمانی شامل فیزیوتراپی، کاردرمانی، و گفتار درمانی است. فیزیوتراپی با استفاده از تمرینات و تکنیک‌های حرکتی به بهبود قدرت و تحرک بیماران کمک می‌کند. کاردرمانی به بیماران در انجام فعالیت‌های روزمره و بهبود عملکرد دست و بازو کمک می‌کند. گفتار درمانی نیز برای بیمارانی که با مشکلات گفتاری یا بلع مواجه هستند مفید است. علاوه بر این، مشاوره روان‌شناسی و تکنیک‌های مدیریت استرس به بهبود وضعیت روانی و کاهش اضطراب و افسردگی ناشی از شیمی‌درمانی کمک می‌کنند. این روش‌ها با هدف بازگرداندن بیماران به زندگی عادی و بهبود کیفیت زندگی آنها طراحی شده‌اند.

مراحل توان‌بخشی شیمی درمانی

توان‌بخشی شیمی‌درمانی برای بیماران مبتلا به سرطان شامل ۵ مرحله مختلف است که در هر مرحله از روش‌های گوناگونی برای درمان استفاده می‌شود. مراحل مختلف توان‌بخشی شیمی درمانی شامل موارد زیر هستند:

• مرحله اول: در ابتدای دوره درمان سرطان و متناسب با روش‌های شیمی‌درمانی، توان‌بخشی آغاز می‌شود. در این مرحله تمرکز بر کاهش دردهای ناشی از درمان، تقویت روحیه و پیشگیری از بروز عوارض است.
• مرحله دوم: این مرحله که به آن Surveillance یا اصطلاحاً گوش به زنگ بودن گفته می‌شود، مرحله‌ای حساس است. در این مرحله احتمال واکنش به داروها یا عوارض مختلف وجود دارد. توان‌بخشی در این دوره شامل کنترل عوارض، مدیریت درد و کمک به بیمار برای بازگشت به زندگی روزمره است.
• مرحله سوم: در این مرحله که به آن عود یا recurrence گفته می‌شود، بیمار و تیم توان‌بخشی با بازگشت علائم بیماری مواجه می‌شوند. این مرحله حساس باید تحت نظارت و با تخصص پزشک و تیم توان‌بخشی مدیریت شود.
• مرحله چهارم: مرحله گذر یا temporization شامل انجام توان‌بخشی به منظور کنترل و مدیریت عوارض شیمی‌درمانی، تحت نظر پزشک است.
• مرحله پنجم: مرحله تسکین یا palliation برای بیمارانی است که با عود شدید سرطان مواجه می‌شوند. در این مرحله، توان‌بخشی به طب تسکینی تبدیل می‌شود که هدف آن افزایش استقامت و تقویت روحیه بیمار است.

مزایای توان‌بخشی برای بیماران شیمی درمانی

توان‌بخشی برای بیماران شیمی‌درمانی ارزشمند است، زیرا به کاهش عوارض جانبی مانند درد، حالت تهوع و استفراغ کمک می‌کند و به آنها امکان بازگشت به فعالیت‌های روزانه را می‌دهد. این برنامه‌ها با تقویت روحیه، افزایش استقامت و ارتقا استقلال بیماران، بهبود کیفیت زندگی آنها را فراهم می‌کنند، همچنین به آنها کمک می‌کنند تا به صورت مستقل‌تری با مشکلات خود روبرو شوند.

توان‌بخشی در کمک به مشکلات جسمی

توان‌بخشی در بهبود مشکلات جسمی ناشی از سرطان و شیمی درمانی کمک می‌کند. تورم و کوفتگی‌ها را بهبود می‌بخشد و در تسکین دردها موثر است. روی مشکلات نوروپاتی و گزگز کردن دست و پا یا سر شدن انگشتان اثر دارد. همچنین در حل مشکلات سلامت جنسی، خواب، بلع و هضم غذا نیز کمک کننده است.

توان‌بخشی در کمک به مشکلات حرکتی

بیماران سرطانی مخصوصاً افراد مسن با مشکلات حرکتی روبرو می‌شوند. بیماران ام اس یا دیگر بیماران مبتلا به سرطان‌های آسیب زننده به سیستم عصبی نیز در حرکات روزمره با مشکل روبرو خواهند شد. توان‌بخشی به این افراد کمک می‌کند تا توانایی حرکتی خود را بهبود ببخشند. توان‌بخشی با انجام تمرینات سبک و کششی مانند پیلاتس یا فیزیوتراپی‌های مخصوص به حرکت افراد کمک می‌کند. بلند شدن از روی زمین یا صندلی، بالا و پایین رفتن از پله، پیاده روی، دوش گرفتن یا حتی لباس پوشیدن در دسته مشکلات حرکتی قرار دارد.

کمک به مشکلات شناختی و روانی با توان‌بخشی

افرادی که دچار سرطان می‌شوند و نیاز به شیمی درمانی دارند، اغلب به مشکلات روحی و روانی نیز دچار می‌شوند. مشکلات روان‌شناختی به توانایی‌های ذهنی افراد مربوط می‌شود. به همین دلیل توان‌بخشی با بالا بردن توانایی ذهنی به تقویت روحیه و دور کردن افراد از افسردگی کمک می‌کند. همچنین توان‌بخشی به افراد در حال شیمی درمانی که به مشکلات نقص توجه و تمرکز یا حافظه دچار می‌شوند نیز کمک می‌کند تا توانایی‌های خود را بازیابی کنند.

کلام پایانی

بسته به شدت سرطان و عوارض ناشی از درمان، توان‌بخشی شیمی درمانی انجام می‌شود. این روش کمک درمانی به بیماران کمک می‌کند توانایی‌های روزمره خود را بازیابند و پس از دوره شیمی درمانی به زندگی و فعالیت‌های روزانه خود بپردازند. همچنین توان‌بخشی در طول دوره درمان به کنترل عوارض، دردهای ناشی از شیمی درمانی و مشکلات روحی و روانی کمک می‌کند. کادر و تیم توان‌بخشی از افراد متخصص و حرفه‌ای تشکیل می‌شود که با دلسوزی در خدمت و یاری رسانی به بیماران سرطانی هستند.