وقتی درد سیاتیک یا دیسک کمر به سراغتان می‌آیند، ساده‌ترین کارها از بستن بند کفش گرفته تا نشستن پشت فرمان می‌توانند به یک چالش دردناک تبدیل شوند. بسیاری از بیماران در صورت مواجه شدن با این مشکل، بین درمان‌های تهاجمی و مصرف طولانی‌ مدت داروهای مسکن مردد می‌مانند. اما آیا می‌دانستید که فیزیوتراپی می‌تواند بدون نیاز به جراحی علاوه بر اینکه درد شما را کاهش دهد، از بازگشت مجدد آن نیز جلوگیری کند؟ تمرینات اصولی و هدفمند فیزیوتراپی، می‌توانند فشار روی عصب سیاتیک را کاهش داده، دامنه حرکتی را بهبود بخشند و عضلات حمایت‌کننده ستون فقرات را تقویت کنند. در این میان نقش یک فیزیوتراپیست متخصص، بسیار مهم است. دکتر سمانه قهرمان‌پوری، با سال‌ها تجربه در زمینه طب فیزیکی، از روش‌های پیشرفته و مبتنی بر شواهد علمی برای درمان بیماران استفاده می‌کنند تا بتوانند بدون وابستگی به داروهای مسکن، به زندگی عادی خود بازگردند. البته لازم است تمام تمرینات و حرکات فیزیوتراپی به شکل صحیح و اصولی انجام شوند تا بیمار از درد ناشی از سیاتیک و دیسک، رهایی یابد. در ادامه این موارد را کامل توضیح خواهیم داد.

درمان سیاتیک و دیسک کمر با فیزیوتراپی

یکی از موثرترین و ایمن‌ترین روش‌های غیرجراحی برای درمان سیاتیک و دیسک کمر، فیزیوتراپی است. در این روش، فیزیوتراپیست با بهره‌گیری از تکنیک‌هایی مانند تمرینات کششی و تقویتی، درمان‌های دستی، گرما و سرما درمانی، اولتراسوند و تحریک الکتریکی، به کاهش التهاب عصب سیاتیک، تقویت عضلات نگهدارنده ستون فقرات و افزایش انعطاف‌پذیری بدن کمک می‌کند. همچنین آموزش صحیح نحوه نشستن، ایستادن و حرکت‌کردن، در کنار تمرینات خانگی، نقش مهمی در مشارکت فعال بیمار در روند درمان و پیشگیری از عود مجدد درد دارند. دوره درمان طی چند هفته و زیر نظر متخصص انجام می‌شود و در بسیاری از موارد، کاهش محسوس درد و بهبود کیفیت زندگی بیماران را به همراه دارد. از جمله مهم‌ترین تکنیک‌های فیزیوتراپی برای درمان سیاتیک و دیسک کمر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

تمرینات کششی عصب سیاتیک

حرکات کششی یکی از موثرترین روش‌های فیزیوتراپی برای کاهش فشار روی عصب سیاتیک و افزایش دامنه حرکتی ستون فقرات هستند. این تمرینات با هدف کاهش تنش عضلانی، آزادسازی عصب تحت فشار و بهبود انعطاف‌پذیری اجرا می‌شوند. بعضی از کاربردی‌ترین تمرینات کششی برای سیاتیک عبارت‌اند از:

• کشش عضله همسترینگ: به پشت دراز بکشید، یکی از پاها را صاف روی زمین نگه دارید و پای دیگر را با کمک یک بند یا حوله به‌ آرامی به سمت بالا بکشید. این حرکت را چند ثانیه حفظ کنید. این تمرین به کاهش فشار روی عصب سیاتیک و افزایش انعطاف‌پذیری عضلات پشت ران کمک می‌کند.
• کشش عضله پیریفورمیس: روی زمین بنشینید، یک پا را از روی زانوی پای مقابل عبور دهید و به‌ آرامی به سمت جلو خم شوید. این تمرین باعث کشیده شدن عضله پیریفورمیس شده و به آزادسازی عصب سیاتیک، در ناحیه لگن، کمک می‌کند.
• کشش زانو به سینه: به پشت دراز بکشید و یک زانو را به سمت سینه خود بکشید، در حالی که پای دیگر روی زمین باقی می‌ماند. این وضعیت را چند ثانیه حفظ کنید. این حرکت فشار روی دیسک‌های کمری را کاهش داده و التهاب اطراف عصب سیاتیک را تسکین می‌دهد.

در مورد تفاوت دیسک کمر و سیاتیک بیشتر بخوانید.

تمرینات تقویتی برای عضلات کمر و شکم

تمرینات تقویتی باعث افزایش پایداری ستون فقرات و کاهش فشار روی دیسک‌ها می‌شوند. عضلات ضعیف نمی‌توانند از ستون فقرات حمایت کافی داشته باشند و باعث افزایش درد و آسیب‌های مکرر می‌شوند. بعضی از رایج‌ترین تمرینات تقویتی برای عضلات کمر و شکم عبارت‌اند از: 

• حرکت پل: روی زمین دراز بکشید، زانوها را خم کنید و باسن خود را بالا ببرید. این حرکت باعث تقویت عضلات کمر شده و از فشار روی ستون فقرات می‌کاهد.
• تمرین پلانک: بدن را روی ساعدها و انگشتان پا نگه دارید و سعی کنید این وضعیت را حفظ کنید. این تمرین باعث افزایش قدرت عضلات شکمی و حمایت از کمر می‌شود.
• بالا آوردن پاها: روی زمین دراز بکشید، پاها را صاف نگه دارید و یکی یکی آن‌ها را بالا بیاورید. این حرکت عضلات پایین شکم را تقویت کرده و به تثبیت ستون فقرات کمک می‌کند.

تمرینات بهبود انعطاف‌‌پذیری ستون فقرات

انعطاف‌‌پذیری پایین می‌تواند باعث محدود شدن حرکات و تشدید درد شود. تمرینات افزایش انعطاف‌ پذیری، باعث بهبود حرکت مهره‌ها و کاهش خشکی در ستون فقرات می‌شوند. برخی از تمریناتی که در فیزیوتراپی می‌توان برای کاهش درد و درمان سیاتیک و دیسک کمر انجام داد، عبارت‌اند از: 

• حرکت گربه شتر:  برای انجام این حرکت لازم است روی دست‌ها و زانوها قرار بگیرید، ابتدا کمر را به سمت بالا قوس دهید و سپس به سمت پایین رها کنید. این حرکت باعث بهبود تحرک مهره‌های کمری و کاهش تنش در عضلات پشت می‌شود.
• چرخش ستون فقرات: روی صندلی بنشینید، یک دست را روی زانوی مخالف قرار دهید و به‌ آرامی به سمت عقب بچرخید. این تمرین باعث افزایش انعطاف‌ پذیری در مهره‌های کمری و کاهش فشار روی عصب سیاتیک می‌شود.

در مورد ورزش برای درد سیاتیک بیشتر بخوانید.

تکنیک‌های درمان دستی و ماساژ درمانی

درمان دستی و ماساژ درمانی توسط فیزیوتراپیست انجام می‌شوند و شامل تکنیک‌هایی مانند ماساژ بافت عمیق و آزادسازی عضلات هستند. این روش‌ها باعث کاهش اسپاسم‌های عضلانی، بهبود جریان خون و کاهش فشار روی عصب سیاتیک می‌شوند. ماساژ عمیق همچنین به بهبود عملکرد عضلات و تسریع روند ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده کمک می‌کند. کاهش تنش و گرفتگی عضلانی، افزایش گردش خون در ناحیه آسیب‌ دیده و کاهش درد و التهاب از جمله مزایای این تکنیک‌ها به شمار می‌روند. 

در مورد نقش ماساژ درمانی در توانبخشی و فیزیوتراپی بیشتر بخوانید.

گرما و سرمادرمانی برای دیسک کمر و سیاتیک

گرما و سرمادرمانی از روش‌های مکمل و موثر در کنترل درد و التهاب ناشی از دیسک کمر و سیاتیک هستند. این دو روش با تاثیرگذاری متفاوت، نقش مهمی در کاهش علائم و تسریع روند بهبودی دارند.

گرما درمانی

استفاده از گرما باعث افزایش جریان خون در ناحیه درد شده و به کاهش خشکی، گرفتگی و اسپاسم عضلانی کمک می‌کند. همچنین این روش می‌تواند با بهبود گردش خون، روند ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده را تسریع کند. استفاده از کمپرس گرم، پد حرارتی یا حمام آب گرم به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه و روزانه ۲ تا ۳ بار توصیه می‌شود. باید توجه داشت که دمای گرما ملایم باشد تا از سوختگی پوست جلوگیری شود.

سرما درمانی

سرما باعث کاهش التهاب، تورم و دردهای حاد ناشی از آسیب به عصب سیاتیک یا دیسک کمر می‌شود. این روش با ایجاد بی‌حسی موضعی، اسپاسم عضلانی اولیه را کاهش داده و به کنترل درد کمک می‌کند. برای سرمادرمانی، می‌توان از کمپرس سرد یا یخ پیچیده در حوله استفاده کرد. مدت‌ زمان مناسب برای هر جلسه ۱۰ تا ۱۵ دقیقه است و باید بین جلسات سرما درمانی حداقل یک ساعت فاصله باشد. این روش در مراحل اولیه و حاد درد (مثلا پس از یک آسیب ناگهانی یا تشدید علائم) بیشترین اثربخشی را دارد. ترکیب هوشمندانه گرما و سرما، در کنار تمرینات درمانی و مراقبت‌های تخصصی فیزیوتراپی، می‌تواند نقش موثری در تسکین درد، کاهش التهاب و بازگشت تدریجی عملکرد طبیعی ستون فقرات ایفا کند.

آب درمانی همراه با فیزیوتراپی 

آب درمانی (هیدروتراپی) یکی از روش‌های موثر در درمان دیسک کمر و سیاتیک است که همراه با فیزیوتراپی استفاده می‌شود و می‌تواند به کاهش درد، بهبود حرکت و تقویت عضلات کمک کند. آب درمانی شامل شناهای سبک و یا راه‌رفتن در آب می‌شود. دمای آب باید بین ۳۳ تا ۳۶ درجه سانتی‌گراد باشد تا عضلات به خوبی شل شوند و تمرینات باید زیر نظر فیزیوتراپیست متخصص انجام شوند تا از تشدید آسیب جلوگیری شود. همچنین از انجام تمرینات سنگین یا سریع خودداری کنید، زیرا ممکن است باعث تشدید درد شوند. آب درمانی را می‌توان در کنار سایر روش‌های درمانی مثل تمرینات کششی، گرما و سرمادرمانی و دارودرمانی استفاده کرد. بعضی از فواید آب درمانی عبارت‌اند از:

• کاهش فشار روی ستون فقرات: شنا کردن یا تمرین در آب باعث می‌شود وزن بدن کاهش یافته و فشار روی دیسک‌ها کمتر شود.
• کاهش درد و التهاب: خاصیت گرمای آب گرم باعث شل شدن عضلات و کاهش درد می‌شود.
• افزایش دامنه حرکتی: محیط آب باعث حمایت بیشتر و افزایش آزادی حرکت می‌شود.
• تقویت عضلات بدون فشار زیاد: تمرینات در آب مقاومت مناسبی ایجاد می‌کند که به تقویت عضلات کمر، شکم و پاها کمک می‌کند.
• بهبود تعادل و هماهنگی: تمرین در آب به دلیل مقاومت و شناوری، به بهبود تعادل و هماهنگی حرکتی کمک می‌کند.

الکتروتراپی و اولتراسوند

الکتروتراپی و امواج اولتراسوند از روش‌های مدرن فیزیوتراپی هستند که در درمان سیاتیک و دیسک کمر نقش مهمی ایفا می‌کنند. این تکنیک‌ها از طریق تحریک الکتریکی و امواج صوتی، باعث کاهش التهاب، بهبود عملکرد عضلات و افزایش جریان خون در بافت‌های آسیب‌ دیده می‌شوند. نحوه عملکرد این دو روش را در ادامه توضیح داده‌ایم: 

• الکتروتراپی (Electrotherapy): الکتروتراپی از جریان‌های الکتریکی با فرکانس‌های مختلف برای تحریک اعصاب و عضلات استفاده می‌کند. یکی از رایج‌ترین روش‌های الکتروتراپی، تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS) است که به کاهش درد از طریق ارسال سیگنال‌های الکتریکی به اعصاب محیطی کمک می‌کند. این روش برای کاهش اسپاسم عضلانی، کاهش درد مزمن، بهبود عملکرد حرکتی و افزایش تحمل بیمار در طول جلسات فیزیوتراپی استفاده می‌شود.
• اولتراسوند درمانی (Ultrasound Therapy): اولتراسوند درمانی از امواج صوتی با فرکانس بالا برای نفوذ به بافت‌های عمقی بدن استفاده می‌کند. این امواج باعث ایجاد گرمای موضعی در بافت‌ها شده و فرآیند بهبودی را تسریع می‌کنند. این روش به کاهش التهاب، کاهش چسبندگی‌های عضلانی، بهبود انعطاف‌پذیری و کاهش سفتی مفاصل کمک می‌کند. همچنین، امواج اولتراسوند باعث کاهش درد ناشی از تحریک عصب سیاتیک می‌شوند.

مزایای درمان سیاتیک و دیسک کمر با فیزیوتراپی

فیزیوتراپی به عنوان روش درمانی غیر تهاجمی، در کاهش درد و بهبود عملکرد حرکتی بیماران مبتلا به سیاتیک و دیسک کمر نقش موثری دارد. برخلاف روش‌های دارویی که عمدتا بر تسکین موقت درد تمرکز دارند، فیزیوتراپی به درمان ریشه‌ای مشکل پرداخته و کیفیت زندگی بیماران را بهبود می‌بخشد. بعضی از رایج‌‎‌ترین مزایای فیزیوتراپی دیسک کمر و سیاتیک عبارت‌اند از: 

کاهش درد و التهاب

یکی از مهم‌ترین مزایای فیزیوتراپی، کاهش درد و التهاب در ناحیه کمر و پاها است. تکنیک‌هایی مانند: ماساژ درمانی، تمرینات کششی و استفاده از دستگاه‌های الکتروتراپی باعث افزایش گردش خون در بافت‌های آسیب‌ دیده شده و التهاب را کاهش می‌دهند. این روش‌ها همچنین با تحریک ترشح اندورفین، به عنوان مسکن طبیعی بدن، به کاهش درد کمک می‌کنند.

بهبود انعطاف‌پذیری و دامنه حرکتی

سیاتیک و دیسک کمر باعث سفتی عضلات و کاهش دامنه حرکتی می‌شوند. فیزیوتراپی با تمرینات کششی و تکنیک‌های آزادسازی عضلات، انعطاف‌ پذیری ستون فقرات را افزایش داده و به بیماران کمک می‌کند تا راحت‌تر حرکت کنند. بهبود دامنه حرکتی از محدودیت‌های فیزیکی کاسته و انجام فعالیت‌های روزمره را آسان‌تر می‌کند.

اصلاح الگوهای حرکتی و پیشگیری از آسیب مجدد

بسیاری از بیماران به دلیل عادات حرکتی غلط، مانند نشستن یا ایستادن نامناسب، دچار مشکلات کمر و سیاتیک می‌شوند. فیزیوتراپی به بیماران آموزش می‌دهد که چگونه حرکات خود را اصلاح کنند تا از اعمال فشار غیر ضروری بر روی کمر جلوگیری کنند. یادگیری وضعیت‌های صحیح بدنی در هنگام کار، استراحت و انجام فعالیت‌های روزانه، خطر بازگشت درد را به میزان قابل‌ توجهی کاهش می‌دهند.

کاهش وابستگی به داروهای مسکن

استفاده مداوم از داروهای مسکن می‌تواند عوارض جانبی مانند مشکلات گوارشی و وابستگی دارویی ایجاد کنند. فیزیوتراپی به عنوان یک روش درمانی طبیعی و موثر، به بیماران کمک می‌کند تا از طریق تمرینات درمانی و تکنیک‌های ریلکسیشن، درد خود را کنترل کرده و نیاز به داروهای شیمیایی را کاهش دهند.

همچنین بخوانید: ۶ روش برای درمان درد سیاتیک در بارداری

نقش فیزیوتراپی و فیزیوتراپیست در پیشگیری از عود سیاتیک

فیزیوتراپی به‌ عنوان یک رویکرد درمانی جامع، نقش مهمی در پیشگیری از بازگشت درد سیاتیک دارد. این روش نه‌ تنها بر تسکین درد متمرکز است، بلکه با اصلاح الگوهای حرکتی و تقویت ساختارهای حمایتی ستون فقرات، از عود مجدد مشکل نیز جلوگیری می‌کند. در این میان، فیزیوتراپیست به‌ عنوان متخصص حرکت‌درمانی، نقشی تعیین‌کننده ایفا می‌کند. او با ارزیابی دقیق وضعیت عضلانی، حرکتی و ساختاری بدن بیمار، برنامه‌ای تمرینی و مراقبتی کاملا شخصی‌سازی‌ شده طراحی می‌کند. این برنامه شامل تمرینات کششی و تقویتی، آموزش روش‌های صحیح بلند کردن اجسام، اصلاح الگوهای نشستن و ایستادن و توصیه‌هایی برای کاهش فشار روی عصب سیاتیک در فعالیت‌های روزمره است. فیزیوتراپیست با نظارت مستمر و ارائه بازخوردهای کاربردی، اطمینان حاصل می‌کند که تمرینات به‌ درستی و به‌ صورت مداوم انجام شوند. همچنین با ایجاد انگیزه در بیمار، مشارکت فعال او را در روند درمان تقویت می‌کند. در نهایت، ترکیب دانش تخصصی فیزیوتراپیست با تکنیک‌های درمانی فیزیوتراپی، نه‌ تنها به کاهش درد کمک می‌کند، بلکه با حفظ عملکرد صحیح ستون فقرات، کیفیت زندگی بیمار را به‌طور پایدار بهبود می‌بخشد.

در مورد کایروپراکتیک برای درمان سیاتیک بیشتر بخوانید.

کلام پایانی 

درمان سیاتیک و دیسک کمر با فیزیوتراپی روشی موثر، کم‌خطر و غیرجراحی است که با ترکیب تمرینات تخصصی، تکنیک‌های دستی و استفاده از ابزارهای درمانی مختلف به کاهش درد، بهبود عملکرد عضلات و افزایش انعطاف‌پذیری ستون فقرات کمک می‌کند. اهمیت فیزیوتراپی در این است که علاوه بر درمان علائم، علت‌های زمینه‌ای مشکل را هدف قرار می‌دهد و با آموزش‌های کاربردی به بیماران، آن‌ها را در مدیریت بهتر وضعیت خود و جلوگیری از عود بیماری توانمند می‌سازد. تحت نظر دکتر سمانه قهرمانپوری، متخصص فیزیوتراپی با تجربه، بیماران می‌توانند از برنامه‌های درمانی شخصی‌سازی‌ شده بهره‌مند شده و روند بهبودی خود را با اطمینان طی کنند. استمرار در انجام تمرینات و همکاری نزدیک با فیزیوتراپیست، کلید بازگشت به زندگی فعال و بدون درد است. همین حالا می‌توانید برای دریافت نوبت با شماره ۰۹۰۵۴۱۴۳۰۴۳ تماس بگیرید.

سوالات متداول