وقتی درد سیاتیک یا دیسک کمر به سراغتان می‌آیند، ساده‌ترین کارها از بستن بند کفش گرفته تا نشستن پشت فرمان می‌توانند به یک چالش دردناک تبدیل شوند. بسیاری از بیماران در صورت مواجه شدن با این مشکل، بین درمان‌های تهاجمی و مصرف طولانی‌ مدت داروهای مسکن مردد می‌مانند. اما آیا می‌دانستید که فیزیوتراپی می‌تواند بدون نیاز به جراحی علاوه بر اینکه درد شما را کاهش دهد، از بازگشت مجدد آن نیز جلوگیری کند؟ تمرینات اصولی و هدفمند فیزیوتراپی، می‌توانند فشار روی عصب سیاتیک را کاهش داده، دامنه حرکتی را بهبود بخشند و عضلات حمایت‌کننده ستون فقرات را تقویت کنند. در این میان نقش یک فیزیوتراپیست متخصص، کلیدی است. دکتر سمانه قهرمان‌پوری، با سال‌ها تجربه در زمینه طب فیزیکی، از روش‌های پیشرفته و مبتنی بر شواهد علمی برای درمان بیماران استفاده می‌کنند تا بتوانند بدون وابستگی به داروهای مسکن، به زندگی عادی خود بازگردند. البته لازم است تمام تمرینات و حرکات فیزیوتراپی به شکل صحیح و اصولی انجام شوند تا بیمار از درد ناشی از سیاتیک و دیسک، رهایی یابد. در ادامه این موارد را کامل توضیح خواهیم داد.

نحوه عملکرد فیزیوتراپی در درمان سیاتیک و دیسک کمر

فیزیوتراپی با ترکیبی از تکنیک‌های درمانی و تمرینات حرکتی، به بهبود دردهای ناشی از سیاتیک و دیسک کمر کمک می‌کند. این روش درمانی از طریق کاهش التهاب، اصلاح الگوی حرکتی، تقویت عضلات حمایت‌کننده و افزایش انعطاف‌پذیری ستون فقرات عمل می‌کند. استفاده از روش‌هایی مانند: الکتروتراپی، تمرینات کششی، درمان‌های دستی و تمرینات تقویتی، نه‌ تنها درد بیمار را تسکین می‌دهند، بلکه از عود مجدد آن نیز جلوگیری می‌کنند. تمرینات فیزیوتراپی برای درمان سیاتیک و دیسک کمر، شامل موارد زیر هستند:

تمرینات کششی عصب سیاتیک

حرکات کششی برای کاهش فشار روی عصب سیاتیک و بهبود دامنه حرکتی ستون فقرات استفاده می‌شوند. از جمله موثرترین تمرین‌های کششی می‌توانیم به کشش عضله همسترینگ، کشش عضله پیریفورمیس و کشش زانو به سینه اشاره کنیم. این تمرینات به شکل زیر انجام می‌شوند: 

• کشش همسترینگ:  برای انجام این حرکت دراز بکشید، یک پا را روی زمین نگه دارید و پای دیگر را با یک بند یا حوله به سمت بالا بکشید و چند ثانیه در همین حالت نگه دارید. این حرکت باعث کاهش فشار روی عصب سیاتیک و بهبود دامنه حرکتی می‌شود.
• کشش عضله پیریفورمیس:  جهت انجام این حرکت لازم است روی زمین بنشینید، یک پا را روی زانوی پای دیگر قرار دهید و به‌ آرامی به جلو خم شوید. این تمرین به آزادسازی عصب سیاتیک و کاهش درد در ناحیه لگن کمک می‌کند.
• کشش زانو به سینه: دراز بکشید، یکی از زانوها را به سمت سینه بکشید و چند ثانیه نگه دارید. این حرکت باعث کاهش فشار روی دیسک‌های کمری و کاهش التهاب اطراف عصب سیاتیک می‌شود. به صورت کلی تمام این حرکات باعث کاهش تنش و اسپاسم عضلات، بهبود دامنه حرکتی و کاهش فشار روی عصب سیاتیک می‌شوند و در نهایت باعث کاهش و از بین رفتن درد خواهند شد.

تمرینات تقویتی برای عضلات کمر و شکم

تمرینات تقویتی باعث افزایش پایداری ستون فقرات و کاهش فشار روی دیسک‌ها می‌شوند. عضلات ضعیف نمی‌توانند از ستون فقرات حمایت کافی داشته باشند و منجر به افزایش درد و آسیب‌های مکرر می‌شوند. برخی از رایج‌ترین تمرینات تقویتی برای عضلات کمر و شکم عبارت‌اند از: 

• حرکت پل: روی زمین دراز بکشید، زانوها را خم کنید و باسن خود را بالا ببرید. این حرکت باعث تقویت عضلات کمر شده و از فشار روی ستون فقرات می‌کاهد.
• تمرین پلانک: بدن را روی ساعدها و انگشتان پا نگه دارید و سعی کنید این وضعیت را حفظ کنید. این تمرین باعث افزایش قدرت عضلات شکمی و حمایت از کمر می‌شود.
• بالا آوردن پاها: روی زمین دراز بکشید، پاها را صاف نگه دارید و یکی یکی آن‌ها را بالا بیاورید. این حرکت عضلات پایین شکم را تقویت کرده و به تثبیت ستون فقرات کمک می‌کند.

تمرینات بهبود انعطاف‌ پذیری ستون فقرات

انعطاف‌ پذیری پایین می‌تواند باعث محدود شدن حرکات و تشدید درد شود. تمرینات افزایش انعطاف‌ پذیری، باعث بهبود حرکت مهره‌ها و کاهش خشکی در ستون فقرات می‌شوند. برخی از تمریناتی که در فیزیوتراپی می‌توان برای کاهش درد و درمان سیاتیک و دیسک کمر انجام داد، عبارت‌اند از: 

• حرکت گربه شتر:  برای انجام این حرکت لازم است روی دست‌ها و زانوها قرار بگیرید، ابتدا کمر را به سمت بالا قوس دهید و سپس به سمت پایین رها کنید. این حرکت باعث بهبود تحرک مهره‌های کمری و کاهش تنش در عضلات پشت می‌شود.
• چرخش ستون فقرات: روی صندلی بنشینید، یک دست را روی زانوی مخالف قرار دهید و به‌ آرامی به سمت عقب بچرخید. این تمرین باعث افزایش انعطاف‌ پذیری در مهره‌های کمری و کاهش فشار روی عصب سیاتیک می‌شود.

تکنیک‌های درمان دستی و ماساژ درمانی

درمان دستی و ماساژ درمانی توسط فیزیوتراپیست انجام می‌شوند و شامل تکنیک‌هایی مانند ماساژ بافت عمیق و آزادسازی عضلات هستند. این روش‌ها باعث کاهش اسپاسم‌های عضلانی، بهبود جریان خون و کاهش فشار روی عصب سیاتیک می‌شوند. ماساژ عمیق همچنین به بهبود عملکرد عضلات و تسریع روند ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده کمک می‌کند. کاهش تنش و گرفتگی عضلانی، افزایش گردش خون در ناحیه آسیب‌ دیده و کاهش درد و التهاب از جمله مزایای این تکنیک‌ها به شمار می‌روند. 

الکتروتراپی و اولتراسوند

الکتروتراپی و امواج اولتراسوند از روش‌های مدرن فیزیوتراپی هستند که در درمان سیاتیک و دیسک کمر نقش مهمی ایفا می‌کنند. این تکنیک‌ها از طریق تحریک الکتریکی و امواج صوتی، باعث کاهش التهاب، بهبود عملکرد عضلات و افزایش جریان خون در بافت‌های آسیب‌ دیده می‌شوند. نحوه عملکرد این دو روش را در ادامه توضیح داده‌ایم: 

• الکتروتراپی (Electrotherapy): الکتروتراپی از جریان‌های الکتریکی با فرکانس‌های مختلف برای تحریک اعصاب و عضلات استفاده می‌کند. یکی از رایج‌ترین روش‌های الکتروتراپی، تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS) است که به کاهش درد از طریق ارسال سیگنال‌های الکتریکی به اعصاب محیطی کمک می‌کند. این روش برای کاهش اسپاسم عضلانی، کاهش درد مزمن، بهبود عملکرد حرکتی و افزایش تحمل بیمار در طول جلسات فیزیوتراپی استفاده می‌شود.
• اولتراسوند درمانی (Ultrasound Therapy): اولتراسوند درمانی از امواج صوتی با فرکانس بالا برای نفوذ به بافت‌های عمقی بدن استفاده می‌کند. این امواج باعث ایجاد گرمای موضعی در بافت‌ها شده و فرآیند بهبودی را تسریع می‌کنند. این روش به کاهش التهاب، کاهش چسبندگی‌های عضلانی، بهبود انعطاف‌پذیری و کاهش سفتی مفاصل کمک می‌کند. همچنین، امواج اولتراسوند باعث کاهش درد ناشی از تحریک عصب سیاتیک می‌شوند.

مزایای درمان سیاتیک و دیسک کمر با فیزیوتراپی

فیزیوتراپی به عنوان یک روش درمانی غیر تهاجمی، در کاهش درد و بهبود عملکرد حرکتی بیماران مبتلا به سیاتیک و دیسک کمر نقش موثری دارد. برخلاف روش‌های دارویی که عمدتا بر تسکین موقت درد تمرکز دارند، فیزیوتراپی به درمان ریشه‌ای مشکل پرداخته و کیفیت زندگی بیماران را بهبود می‌بخشد. برخی از رایج‌‎‌ترین مزایای فیزیوتراپی دیسک کمر و سیاتیک عبارت‌اند از: 

کاهش درد و التهاب

یکی از مهم‌ترین مزایای فیزیوتراپی، کاهش درد و التهاب در ناحیه کمر و پاها است. تکنیک‌هایی مانند: ماساژ درمانی، تمرینات کششی و استفاده از دستگاه‌های الکتروتراپی باعث افزایش گردش خون در بافت‌های آسیب‌ دیده شده و التهاب را کاهش می‌دهند. این روش‌ها همچنین با تحریک ترشح اندورفین، به عنوان مسکن طبیعی بدن، به کاهش درد کمک می‌کنند.

بهبود انعطاف‌ پذیری و دامنه حرکتی

سیاتیک و دیسک کمر باعث سفتی عضلات و کاهش دامنه حرکتی می‌شوند. فیزیوتراپی با تمرینات کششی و تکنیک‌های آزادسازی عضلات، انعطاف‌ پذیری ستون فقرات را افزایش داده و به بیماران کمک می‌کند تا راحت‌تر حرکت کنند. بهبود دامنه حرکتی از محدودیت‌های فیزیکی کاسته و انجام فعالیت‌های روزمره را آسان‌تر می‌کند.

اصلاح الگوهای حرکتی و پیشگیری از آسیب مجدد

بسیاری از بیماران به دلیل عادات حرکتی غلط، مانند نشستن یا ایستادن نامناسب، دچار مشکلات کمر و سیاتیک می‌شوند. فیزیوتراپی به بیماران آموزش می‌دهد که چگونه حرکات خود را اصلاح کنند تا از اعمال فشار غیر ضروری بر روی کمر جلوگیری کنند. یادگیری وضعیت‌های صحیح بدنی در هنگام کار، استراحت و انجام فعالیت‌های روزانه، خطر بازگشت درد را به میزان قابل‌ توجهی کاهش می‌دهند.

کاهش وابستگی به داروهای مسکن

استفاده مداوم از داروهای مسکن می‌تواند عوارض جانبی مانند مشکلات گوارشی و وابستگی دارویی ایجاد کنند. فیزیوتراپی به عنوان یک روش درمانی طبیعی و موثر، به بیماران کمک می‌کند تا از طریق تمرینات درمانی و تکنیک‌های ریلکسیشن، درد خود را کنترل کرده و نیاز به داروهای شیمیایی را کاهش دهند.

کلام پایانی 

سیاتیک و مشکلات دیسک کمر می‌توانند زندگی روزمره را مختل کرده و انجام فعالیت‌ها را دشوار کنند. درد مداوم، محدودیت‌های حرکتی و نگرانی از تشدید علائم، بسیاری از بیماران را به سمت روش‌های درمانی مختلف سوق می‌دهند. در میان این روش‌ها، فیزیوتراپی به عنوان یک درمان غیر تهاجمی و موثر، نه‌ تنها در کاهش درد و التهاب نقش دارد، بلکه به تقویت عضلات، بهبود دامنه حرکتی و پیشگیری از عود مجدد بیماری نیز کمک می‌کند. اما نکته مهم در بهره‌گیری از فیزیوتراپی، انجام آن تحت نظر متخصصی مجرب و ماهر است. دکتر سمانه قهرمان‌پوری، با سال‌ها تجربه در حوزه فیزیوتراپی و طب فیزیکی، برنامه‌ای شخصی‌سازی‌ شده و متناسب با نیاز هر بیمار ارائه می‌دهند. از تشخیص علت درد گرفته تا طراحی تمرینات و استفاده از تکنیک‌های مدرن مانند الکتروتراپی و اولتراسوند، تمامی مراحل درمان با دقت و دانش علمی به‌روز انجام می‌شوند.