گردن، به‌ عنوان یکی از بخش‌های حیاتی و پرتحرک بدن، نقشی مهم در حفظ تعادل، حرکت و ارتباط میان ستون فقرات و مغز ایفا می‌کند. عواملی مانند: نشستن‌های طولانی، استفاده مکرر از تلفن همراه، کار با کامپیوتر و فشارهای روانی می‌توانند باعث بروز درد، گرفتگی و محدودیت حرکتی در این ناحیه شوند. فیزیوتراپی گردن با بهره‌گیری از روش‌های علمی، تمرینات تخصصی و درمان‌های دستی، بدون نیاز به دارو یا جراحی، به کاهش درد، بهبود دامنه حرکتی و ارتقای کیفیت زندگی بیماران کمک می‌کند. اگر دچار درد مزمن یا ناگهانی گردن هستید، زمان آن است که با درمانی اصولی و تخصصی، زندگی بدون درد را تجربه کنید. دکتر سمانه قهرمان‌پوری با دانش و تجربه گسترده در زمینه فیزیوتراپی، درمانی فردمحور و علمی را متناسب با نیاز هر بیمار ارائه می‌دهند.

فیزیوتراپی گردن چیست؟

فیزیوتراپی گردن شاخه‌ای تخصصی از فیزیوتراپی است که به بررسی، تشخیص و درمان اختلالات مربوط به ناحیه گردن و مهره‌های گردنی می‌پردازد. این روش غیرتهاجمی با هدف کاهش درد، بهبود حرکت، بازگرداندن عملکرد طبیعی عضلات و جلوگیری از پیشرفت آسیب‌های ساختاری انجام می‌شود. گردن به‌ دلیل دامنه حرکتی بالا و نقش کلیدی در نگه‌داشتن سر، یکی از بخش‌های حساس و آسیب‌پذیر بدن است. عوامل متعددی مانند نشستن‌های طولانی پشت میز، استفاده مکرر از موبایل یا کامپیوتر با وضعیت نامناسب گردن، تصادفات نظیر آسیب شلاقی (Whiplash)، آرتروز گردن، فتق دیسک و فشارهای عضلانی ناشی از استرس، می‌توانند باعث درد، گرفتگی، محدودیت حرکتی و حتی بی‌حسی در دست‌ها شوند. در فیزیوتراپی گردن، با توجه به نوع و شدت مشکل، از روش‌ها و تکنیک‌های متنوعی برای درمان بهره گرفته می‌شود.

فیزیوتراپی گردن چگونه انجام می‌شود؟

فیزیوتراپی گردن یک فرآیند تخصصی و مرحله‌ به‌ مرحله است که با هدف کاهش درد، بهبود حرکت و بازگرداندن عملکرد طبیعی گردن انجام می‌شود. این درمان کاملا غیرتهاجمی بوده و بر پایه بررسی دقیق وضعیت هر فرد، برنامه‌ای شخصی‌سازی‌ شده تنظیم می‌گردد. فیزیوتراپی گردن، مسیر علمی و موثری است که با توجه به نیازهای هر بیمار، باعث کاهش درد، افزایش دامنه حرکتی و ارتقای کیفیت زندگی می‌شود. مراحل اصلی فیزیوتراپی گردن شامل موارد زیر هستند:

• ارزیابی و تشخیص دقیق: در جلسه اول، فیزیوتراپیست وضعیت گردن، دامنه حرکتی، قدرت عضلات، شدت درد و هرگونه محدودیت حرکتی را به‌طور کامل بررسی می‌کند. گاهی نیاز به بررسی تصاویر رادیولوژی یا MRI نیز هست تا منشا مشکل دقیق‌تر مشخص شود.
• برنامه‌ریزی درمانی اختصاصی: بر اساس نتایج بررسی، برنامه درمانی متناسب با نوع و شدت مشکل طراحی می‌شود و ممکن است ترکیبی از روش‌های مختلف درمانی باشد.
• درمان دستی (مانیپولیشن و موبیلیزیشن): با استفاده از تکنیک‌های دستی، فیزیوتراپیست مفاصل و عضلات گردن را آزاد کرده و خشکی را کاهش می‌دهد و به بهبود حرکت و کاهش درد کمک می‌کند.
• تمرین‌درمانی و تقویت عضلات: تمرینات هدفمند برای تقویت عضلات گردن و شانه، بهبود تعادل عضلانی و اصلاح وضعیت بدن آموزش داده می‌شوند. این تمرینات فشار روی ساختارهای گردنی را کاهش داده و از بازگشت درد جلوگیری می‌کنند.
• تکنیک‌های کمکی: در صورت نیاز از روش‌هایی مانند الکتروتراپی (تحریک الکتریکی عضلات)، اولتراسوند (امواج صوتی برای کاهش التهاب) و گرمادرمانی استفاده می‌شود تا روند بهبود تسریع شود.
• آموزش‌های پیشگیری و اصلاح سبک زندگی: فیزیوتراپیست نکات مهمی درباره نحوه صحیح نشستن، وضعیت بدن هنگام کار با کامپیوتر، استراحت‌های منظم و تکنیک‌های کاهش استرس ارائه می‌دهد تا از عود مجدد مشکل جلوگیری شود.

در مورد گرفتگی گردن بیشتر بخوانید.

فیزیوتراپی گردن برای درمان چه بیماری‌هایی مناسب است؟

فیزیوتراپی گردن یکی از موثرترین و کم‌عارضه‌ترین روش‌ها برای درمان طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها و اختلالات مربوط به ناحیه گردن به شمار می‌رود. این درمان با استفاده از تمرینات هدفمند، روش‌های دستی و تکنیک‌های تخصصی، نه تنها به کاهش درد کمک می‌کند، بلکه عملکرد طبیعی گردن را نیز بهبود می‌بخشد. در ادامه، مهم‌ترین بیماری‌ها و مشکلاتی که فیزیوتراپی گردن می‌تواند در درمان آن‌ها نقش موثر داشته باشد، آورده شده‌اند:

دیسک گردن (فتق یا بیرون‌زدگی دیسک)

دیسک گردن یکی از مشکلات شایع ستون فقرات در ناحیه گردن است که در اثر فشار زیاد، حرکات مکرر یا وضعیت نادرست بدن ایجاد می‌شود. دیسک‌ها مانند بالشتک‌هایی بین مهره‌ها عمل می‌کنند و هنگام آسیب، ماده ژله‌ای داخل آن‌ها ممکن است به بیرون نشت کند و روی ریشه‌های عصبی فشار بیاورد؛ این حالت را فتق یا بیرون‌زدگی دیسک گردنی می‌نامند. علائم شامل: درد گردن، انتشار درد به شانه و بازو، بی‌حسی، گزگز و ضعف عضلانی است. فیزیوتراپی با کاهش فشار روی دیسک و عصب، تسکین درد، کاهش التهاب و تقویت عضلات گردن به بهبود این وضعیت کمک می‌کند. روش‌های درمانی شامل: درمان دستی، تمرین‌درمانی تخصصی، کشش گردن، الکتروتراپی و اصلاح الگوی حرکتی است که به‌ صورت هدفمند و غیرتهاجمی اجرا می‌شوند.

آرتروز گردن (سرویکال اسپوندیلوز)

با گذشت زمان و افزایش سن، ساختارهای گردن دچار فرسایش تدریجی می‌شوند که به آن آرتروز گردن یا سرویکال اسپوندیلوز گفته می‌شود. این بیماری باعث کاهش ضخامت غضروف بین مهره‌ها، کاهش انعطاف‌پذیری دیسک‌ها و تشکیل خارهای استخوانی (استئوفیت) می‌شود و می‌تواند درد، خشکی و محدودیت حرکت گردن را به همراه داشته باشد. همچنین در برخی موارد، این تغییرات ممکن است به فشار روی اعصاب نخاعی منجر شده و باعث بی‌حسی یا ضعف در دست‌ها شود. افراد مبتلا از درد مزمن گردن، خشکی آن پس از بیدار شدن، صدا دادن مهره‌ها و سردردهای پشت سر شکایت دارند.

اسپاسم و گرفتگی عضلات گردن

گرفتگی و اسپاسم عضلات گردن یکی از مشکلات رایج عضلانی است که بسیاری افراد در طول زندگی با آن مواجه می‌شوند. این وضعیت به معنای انقباض ناگهانی، مداوم و غیرارادی عضلات گردن است که با درد، سفتی و محدودیت حرکت همراه است. در موارد شدید، حتی چرخاندن یا خم کردن گردن نیز می‌تواند بسیار دردناک باشد. عوامل متعددی می‌توانند باعث بروز اسپاسم عضلات گردن شوند؛ از جمله وضعیت نادرست نشستن یا خوابیدن، استفاده طولانی‌مدت از کامپیوتر یا موبایل، استرس و تنش‌های روانی، حرکات ناگهانی گردن، فشار بیش‌ از حد به عضلات و آسیب‌های ورزشی. همچنین، در بعضی از موارد اسپاسم ممکن است علامتی از مشکلات جدی‌تر مانند دیسک گردن یا آرتروز باشد که نیاز به بررسی تخصصی دارد.

سردردهای گردنی (Cervicogenic Headache)

سردردهای گردنی نوعی سردرد هستند که منشا آن در ساختارهای ستون فقرات گردنی و اطراف آن مانند عضلات، مفاصل، دیسک‌ها یا اعصاب گردن قرار دارد و نه در خود سر. این سردرد به صورت درد مبهم، مداوم و یک‌طرفه در پشت سر شروع می‌شود و می‌تواند به شقیقه، پیشانی، چشم یا فک کشیده شود. برخلاف میگرن یا سردردهای تنشی، حرکات گردن، نشستن طولانی‌مدت، استرس و وضعیت‌های نادرست بدن باعث تشدید علائم می‌شوند. افراد مبتلا، خشکی و گرفتگی عضلات گردن، محدودیت در چرخش سر، احساس فشار در پشت سر و خستگی عضلانی در ناحیه گردن و شانه را تجربه می‌کنند.

همچنین بخوانید: درمان قطعی آرتروز گردن با روش‌های غیر جراحی

آسیب‌های ناشی از تصادف (Whiplash)

آسیب‌های ناشی از تصادف، معروف به ویپلش (Whiplash)، یکی از رایج‌ترین مشکلات گردن پس از تصادف‌های رانندگی به خصوص در برخورد از پشت است. در این حالت، سر و گردن به‌طور ناگهانی و شدید به جلو و سپس عقب حرکت می‌کنند؛ حرکتی شبیه به ضربه شلاق که باعث نام‌گذاری آن شده است. این حرکت غیرطبیعی می‌تواند باعث کشیدگی یا آسیب به عضلات، رباط‌ها، مفاصل و حتی اعصاب گردن شود و باعث ایجاد درد، خشکی و محدودیت حرکتی شود.

تنگی کانال نخاعی گردن

تنگی کانال نخاعی گردنی یکی از مشکلات جدی ستون فقرات است که در آن فضای عبور نخاع و اعصاب کاهش می‌یابد. این کاهش فضا ممکن است به دلیل فرسایش دیسک‌ها، ضخیم شدن رباط‌ها، تشکیل خارهای استخوانی (استئوفیت‌ها)، آرتروز مهره‌ها یا فتق دیسک بین‌مهره‌ای ایجاد شود. وقتی کانال نخاعی تنگ می‌شود، فشار روی نخاع یا ریشه‌های عصبی افزایش می‌یابد و می‌تواند علائم مختلفی مانند درد گردن، بی‌حسی، گزگز یا ضعف در دست‌ها و بازوها، احساس سنگینی در اندام‌ها، مشکلات تعادلی و حتی در موارد شدید، اختلال در کنترل ادرار و مدفوع را به‌ همراه داشته باشد. فیزیوتراپی اصولی می‌تواند نقش مهمی در کاهش علائم و بهبود عملکرد بیماران مبتلا به تنگی کانال نخاعی گردنی داشته باشد.

اختلالات وضعیتی (وضعیت نادرست بدن)

زمانی که اندام‌های بدن نسبت به یکدیگر در حالت نامناسب و ناهماهنگ قرار بگیرند، اختلالات وضعیتی رخ می‌دهد. این ناهنجاری‌ها در حالت ایستادن، نشستن، راه رفتن یا خوابیدن دیده می‌شوند و اگر به‌ موقع اصلاح نشوند، می‌توانند به تدریج منجر به دردهای عضلانی، آسیب‌های مفصلی و مشکلات حرکتی شوند. از رایج‌ترین انواع این اختلالات می‌توان به جلوآمدگی سر، افتادگی شانه‌ها، قوز پشت، افزایش انحنای کمر (لوردوز)، صافی کف پا و چرخش غیرطبیعی لگن اشاره کرد.

در مورد درمان دیسک گردن و تنگی کانال نخاعی بیشتر بخوانید.

تمرینات فیزیوتراپی گردن

تمرینات فیزیوتراپی گردن می‌توانند بدون نیاز به جراحی، روند بهبودی را تسریع کنند و به کاهش درد و بهبود عملکرد کمک کنند. این تمرینات شامل حرکات کششی و تقویتی، ورزش در آب، استفاده از امواج الکتریکی، اولتراسوند، ماساژ و درمان‌های حرارتی می‌شوند. بعضی از مهم‌ترین تمرینات فیزیوتراپی گردن که توسط دکتر سمانه قهرمان‌پوری به کار گرفته می‌شوند، عبارت‌اند از:

حرکات کششی و تحرکی

حرکات کششی و تحرکی پایه‌ای‌ترین ابزار برای حفظ سلامت عضلات، مفاصل و عملکرد درست بدن در ناحیه گردن و ستون فقرات هستند. در دنیای امروز که بسیاری ساعات طولانی پشت میز یا موبایل هستند، عضلات گردن، شانه و کمر دچار خشکی و گرفتگی می‌شوند. بی‌تحرکی و وضعیت نادرست نشستن باعث کاهش جریان خون و بروز دردهای مزمن و مشکلاتی مثل قوز و سر به جلو می‌شود. انجام منظم و صحیح این حرکات، انعطاف‌پذیری عضلات را افزایش داده، تنش عضلانی را کاهش می‌دهد، دامنه حرکت مفاصل را بهبود می‌بخشد و از آسیب‌های اسکلتی‌عضلانی پیشگیری می‌کند. تمرینات روزانه حتی برای چند دقیقه، تاثیر چشمگیری در جلوگیری از مشکلاتی مانند دیسک گردن و آرتروز دارد.

ورزش در آب

ورزش در آب یا هیدروتراپی یکی از موثرترین و ایمن‌ترین روش‌های توانبخشی در فیزیوتراپی است که در آن حرکات و تمرینات در محیط آبی انجام می‌شود. خاصیت شناوری آب باعث کاهش فشار روی مفاصل و ستون فقرات شده و امکان انجام تمریناتی را فراهم می‌کند. مقاومت طبیعی آب، بدون ایجاد فشار اضافی روی بافت‌ها به تقویت عضلات کمک می‌کند. این روش برای افرادی که دچار دیسک گردن، آرتروز، دردهای مزمن، آسیب‌های ورزشی، محدودیت حرکتی، مشکلات عصبی یا اضافه وزن هستند، بسیار مفید است. دمای گرم آب در استخرهای درمانی نیز به افزایش جریان خون، کاهش اسپاسم عضلانی و بهبود انعطاف‌پذیری کمک می‌کند. این تمرینات برای ریکاوری پس از آسیب و پیشگیری از مشکلات اسکلتی‌عضلانی کاربرد دارند.

استفاده از امواج الکتریکی

استفاده از امواج الکتریکی یا الکتروتراپی، یکی از روش‌های موثر و رایج در فیزیوتراپی برای کاهش درد گردن، کاهش التهاب و تسریع ترمیم بافت‌ها است. در این روش، جریان‌های الکتریکی کنترل‌شده و ضعیف از طریق دستگاه‌های مخصوص به پوست و بافت‌های عمقی منتقل می‌شوند. این جریان‌ها با تحریک اعصاب، افزایش گردش خون موضعی، کاهش تنش عضلانی و ترشح اندورفین‌ها (مسکن‌های طبیعی بدن)، به تسکین درد و بهبود عملکرد عضلات کمک می‌کنند. الکتروتراپی در درمان مشکلاتی مانند دیسک گردن، آرتروز گردنی، اسپاسم عضلات، سردردهای گردنی و آسیب‌های ناشی از تصادف (ویپلش) کاربرد دارد. این روش کاملا غیرتهاجمی، بدون درد و ایمن است و به‌ عنوان بخشی از برنامه درمانی ترکیبی همراه با درمان دستی، تمرین‌درمانی و اصلاح وضعیت بدن بکار می‌رود.

حرارت‌تراپی و ماساژ در فیزیوتراپی گردن

حرارت‌تراپی یکی از روش‌های موثر در فیزیوتراپی است که با استفاده از گرما یا سرما، فرآیندهای فیزیولوژیک در بافت‌های گردن را تحریک می‌کند. اعمال گرما باعث گشادشدن عروق خونی و افزایش جریان خون موضعی می‌شود و این امر باعث بهبود اکسیژن‌رسانی و تغذیه سلولی می‌گردد و به کاهش گرفتگی و اسپاسم عضلات کمک می‌کند. همچنین، حرارت‌تراپی باعث افزایش انعطاف‌پذیری بافت‌های نرم، کاهش درد و تسریع روند بهبود آسیب‌های عضلانی و مفصلی می‌شود. ترکیب حرارت‌تراپی با ماساژ درمانی اثرات درمانی قابل توجهی دارد؛ ماساژ با تحریک سیستم عصبی و افزایش جریان لنفاوی، باعث تسریع دفع مواد زائد متابولیکی از بافت‌ها شده و همچنین از طریق افزایش خون‌رسانی، اکسیژن و مواد مغذی را به نواحی آسیب‌دیده می‌رساند. 

در مورد گردن درد در بارداری بیشتر بخوانید.

مزایای فیزیوتراپی گردن

فیزیوتراپی گردن یکی از موثرترین و ایمن‌ترین روش‌های درمان غیرتهاجمی است و برای افرادی مناسب است که از درد، گرفتگی، کاهش حرکت یا مشکلات مزمن در ناحیه گردن رنج می‌برند. برخلاف درمان‌های دارویی که فقط تسکین موقتی ایجاد می‌کنند، فیزیوتراپی با هدف رفع علل اصلی مشکل و بازگرداندن عملکرد طبیعی گردن انجام می‌شود. در کلینیک دکتر سمانه قهرمان‌پوری، این درمان بر اساس جدیدترین یافته‌های علمی و با توجه به شرایط فردی هر بیمار ارائه می‌شود. از مهم‌ترین مزایای فیزیوتراپی گردن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کاهش درد و التهاب: با به‌کارگیری تکنیک‌هایی مانند درمان دستی، الکتروتراپی، گرما و سرما درمانی، درد و التهاب به شکل قابل توجهی کاهش می‌یابد.
• افزایش دامنه حرکتی: انجام تمرینات تخصصی باعث بهبود انعطاف‌پذیری و بازگرداندن حرکت طبیعی گردن می‌شود.
• تقویت عضلات نگه‌دارنده گردن و شانه‌ها: این تقویت عضلانی نقشی کلیدی در پیشگیری از بازگشت درد و افزایش پایداری گردن دارد.
• اصلاح وضعیت بدن: فیزیوتراپیست با آموزش نحوه صحیح نشستن، ایستادن و انجام فعالیت‌های روزمره، به اصلاح عادت‌های نادرست حرکتی کمک می‌کند.
• کاهش وابستگی به دارو: با درمان ریشه‌ای مشکل، نیاز به مصرف مسکن‌ها و داروهای شیمیایی به میزان چشمگیری کاهش می‌یابد.
• پیشگیری از پیشرفت بیماری: در بیماری‌هایی مانند دیسک گردن، آرتروز یا تنگی کانال نخاعی، شروع به موقع فیزیوتراپی می‌تواند روند پیشرفت آسیب را کند یا متوقف کند.

چه زمانی نباید از فیزیوتراپی گردن استفاده کنید؟

فیزیوتراپی گردن روشی ایمن و موثر برای کاهش درد و بهبود عملکرد گردن است، اما در برخی شرایط خاص ممکن است محدودیت یا ممنوعیت داشته باشد. استفاده از فیزیوتراپی بدون بررسی و تشخیص دقیق پزشک متخصص در این شرایط می‌تواند خطرناک بوده و وضعیت بیمار را تشدید کند. بنابراین، قبل از شروع درمان، لازم است پزشک معاینه کاملی انجام دهد و در صورت لزوم، تصویربرداری‌هایی مانند MRI یا CT درخواست شود. مواردی که نباید بدون مشورت پزشک از فیزیوتراپی گردن استفاده کرد عبارت‌اند از:

• شکستگی فعال یا ناپایدار مهره‌های گردن: اعمال کشش یا حرکت دادن گردن در حضور شکستگی تازه می‌تواند بسیار خطرناک باشد.
• تومورهای نخاعی یا مغزی: وجود توده‌های فشاری در ناحیه گردن باید ابتدا با تصویربرداری دقیق و نظر پزشک بررسی شود.
• عفونت‌های فعال در استخوان یا بافت‌های گردن: مانند استئومیلیت یا آبسه که نیازمند درمان دارویی یا جراحی است.
• بیماری‌های پیشرفته نورولوژیکی بدون کنترل پزشکی: شامل آسیب شدید نخاع، فلج یا بیماری‌های دژنراتیو که نیاز به ارزیابی و مراقبت تخصصی دارند.
• نارسایی عروق گردنی (VBI – Vertebrobasilar Insufficiency): در این شرایط، برخی حرکات گردن ممکن است باعث سرگیجه شدید یا قطع جریان خون به مغز شوند.
• افت فشارخون یا سرگیجه‌های ناگهانی هنگام حرکت گردن: این علائم باید قبل از شروع فیزیوتراپی بررسی و علت‌یابی شوند.
• دوره اولیه پس از جراحی‌های گردن یا ستون فقرات: برخی حرکات و تکنیک‌ها باید تا زمان ترمیم کامل به تعویق بیفتند.
• حاملگی (در موارد خاص): استفاده از برخی تکنیک‌های فشار یا تحریک الکتریکی باید با احتیاط و تحت نظر پزشک انجام شود.

مراقبت های لازم بعد از جراحی دیسک گردن چیست؟

کلام پایانی

درد، گرفتگی یا محدودیت حرکت در ناحیه گردن می‌تواند کیفیت زندگی را تحت تاثیر قرار دهد و نیاز به توجه ویژه دارد. فیزیوتراپی گردن، روشی علمی، موثر و غیرتهاجمی است که امکان بازگشت به زندگی بدون درد را فراهم می‌کند، به شرط اینکه زیر نظر متخصصی متعهد و آگاه انجام شود. در کلینیک دکتر سمانه قهرمان‌پوری، درمان تنها هدف نیست، بلکه تجربه‌ای از بهبودی، آرامش و ارتقای کیفیت زندگی است. با استفاده از جدیدترین روش‌های درمانی و برنامه‌ریزی کاملا شخصی‌سازی‌ شده، گردن درد شما به‌طور ریشه‌ای درمان خواهد شد. برای دریافت مشاوره و ارزیابی تخصصی، همین امروز اقدام کنید و مسیر بازگشت به سلامتی را آغاز نمایید.

سوالات متداول